EU,Geen categorie,Oekraïne,Rusland |
22 juni 2022
Bron: Lucas Leiroz southfront 21 juni2022

Europese autoriteiten stoppen de doorvoer van Russische goederen in de regio Kaliningrad, dat officieel deel uitmaakt van het Russische grondgebied. Een dergelijke maatregel dreigt de spanningen op het Europese continent aanzienlijk op te voeren en een negatieve bijdrage te leveren in een tijd van grote bezorgdheid over de internationale vrede en veiligheid.

Op 18 juni meldde de gouverneur van Kaliningrad Anton Alikhanov aan de media dat het Litouwse staatsbedrijf “Lithuania Railways” het spoorwegvervoer in het Russische gebied Kaliningrad heeft verboden voor alle goederen waarvoor sancties gelden, waardoor de Russische exclave in Europa volledig wordt geïsoleerd. De reden voor een dergelijke radicale maatregel zou de internationale druk zijn geweest die door de rest van Europa op Litouwen is uitgeoefend om zich te conformeren aan de “beperkingen van de EU”.

In een commentaar op de zaak zei de Litouwse minister van Buitenlandse Zaken Gabrielius Landsbergis dat “dit geen Litouwse beslissing is. Het gaat om Europese sancties die op 17 juni van kracht zijn geworden, en de spoorwegen passen nu de sancties toe”.

Josep Borrell, hoofd van het EU-buitenlandbeleid, bevestigde de woorden van de Litouwse minister en probeerde de situatie te “ontzenuwen” door te zeggen dat er geen sprake is van een blokkade, aangezien alleen goederen waarop sancties van toepassing zijn de doorvoer wordt ontzegd:

“Er is geen blokkade. De doorvoer over land tussen Kaliningrad en andere delen van Rusland is niet verboden. Ten tweede gaat de doorvoer van personen en goederen die niet onder de sancties vallen, gewoon door. Ten derde heeft Litouwen geen eenzijdige nationale beperkingen genomen. (…) Wij zijn in een voorzorgsstemming. We zullen de juridische aspecten dubbel controleren om na te gaan of we volledig in overeenstemming zijn met welke regel dan ook. (…) Maar Litouwen is niet schuldig. Het voert geen nationale sancties uit. Het voert hun wil niet uit. Wat zij doen is het gevolg van eerder overleg met de Commissie, die richtsnoeren heeft verstrekt”.

Wat echter onaanvaardbaar lijkt, is het feit dat dergelijke druk erop gericht is de doorvoer van produkten binnen de Russische soevereine ruimte te blokkeren en te verhinderen dat zij Kaliningrad verlaten en de rest van het Russische grondgebied bereiken. Geen enkel land heeft het recht een ander te beletten zijn goederen naar andere delen van zijn eigen grondgebied te vervoeren. In dit geval gaat het niet alleen om “sancties tegen Rusland”, maar om een illegale houding die in strijd is met alle elementaire normen en beginselen van het internationaal publiekrecht.

Zeggen dat er eenvoudigweg “geen blokkade” is omdat de beperkingen alleen gelden voor gesanctioneerde produkten klinkt ook totaal ongepast. De door het Westen gesanctioneerde produkten belemmeren niet alleen het Russische intra-territoriale verkeer, maar zijn juist die produkten van grotere strategische waarde, die de nationale belangen van Moskou rechtstreeks raken. Kaliningrad is op dit ogenblik ongetwijfeld geïsoleerd en de gevolgen van dit isolement treffen zowel de rest van het Russische grondgebied als de één miljoen Russische burgers die in de exclave wonen.

De Russische regering heeft haar bezorgdheid over deze zaak geuit, zoals blijkt uit de woorden van de woordvoerder van het Kremlin, Dmitry Peskov: “Dit besluit is werkelijk ongekend. Het is een schending van alles. We begrijpen dat het verband houdt met het desbetreffende besluit van de Europese Unie – om de sancties uit te breiden tot doorvoer. We beschouwen het ook als illegaal (…) We hebben een serieuze, diepgaande analyse nodig om onze responsbeslissingen uit te werken”.

In dezelfde geest maakte minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov duidelijk dat Moskou zich het recht voorbehoudt om te reageren op illegale houdingen van de kant van de Litouwse staat, en verklaarde dat Rusland zijn belangen zal verdedigen tegenover de Europese poging om de doorvoer van goederen tussen Kaliningrad en de rest van het nationale grondgebied te verhinderen.

“Indien de doorvoer van goederen tussen Kaliningrad en de rest van het grondgebied van de Russische Federatie via Litouwen niet spoedig volledig wordt hersteld, behoudt Rusland zich het recht voor om maatregelen te nemen ter verdediging van zijn nationale belangen”, zei hij.

Er zij ook aan herinnerd dat westerse denktanks reeds lang suggereren dat de NAVO Kaliningrad zou “innemen”. De kwestie is meer recent aan het licht gekomen, na het begin van de speciale militaire operatie in Oekraïne, waarbij Amerikaanse en Europese deskundigen een dergelijke houding hebben gesuggereerd als reactie op een mogelijke escalatie van de spanningen. Het is duidelijk dat de huidige blokkade de bezorgdheid van Moskou over dit mogelijke scenario nog doet toenemen.

Er zijn twee mogelijke scenario’s voor de nabije toekomst in het licht van deze nieuwe escalatie van de Europese veiligheidscrisis: ofwel doorbreekt Litouwen onmiddellijk de blokkade, ofwel zal Rusland op de een of andere manier reageren, waarschijnlijk door intensivering van de militaire marine-activiteiten met gebruikmaking van de Baltische Vloot. Vilnius moet op de een of andere manier optreden, hetzij soeverein, door te weigeren gehoor te geven aan onrechtmatige en vijandige EU-voorschriften, hetzij via diplomatieke bemiddeling met de rest van het blok, zodat de sancties worden versoepeld en er een einde komt aan de spoorwegblokkade.

Lucas Leiroz is onderzoeker Sociale Wetenschappen aan de Rural Federal University van Rio de Janeiro en geopolitiek adviseur.