EU,Oekraïne,Rusland |
30 mei 2022
Bron: M. K. BHADRAKUMAR
indianpunchline 29 mei 2022 ~~~

De gevolgen van de oorlog in Oekraïne voor Europa worden grotendeels gezien in termen van de onzekerheid over de grote afhankelijkheid van het continent van Russische energie en de gevolgen daarvan voor de economieën van de 27 EU-lidstaten. Het opleggen van beperkingen aan Russische olie is een veel gecompliceerdere taak gebleken dan eerder gedacht.

Landen die sterk afhankelijk zijn van Russische fossiele brandstoffen, maken zich zorgen over de gevolgen van dergelijke maatregelen voor hun eigen economie. Hongarije bijvoorbeeld vraagt naar verluidt om financiële steun ten belope van 16 à 19 miljard dollar om zich van Russische energie te kunnen losmaken. Het weigert ook om de kwestie te bespreken op de komende buitengewone Europese top op maandag/dinsdag in Brussel. Premier Viktor Orban heeft in een brief aan de voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel, gevraagd om het olie-embargo te schrappen van de gespreksonderwerpen op de top.

Ook op andere fronten is Europa zwaar in de puin. Volgens de VN hebben per 24 mei 6,6 miljoen vluchtelingen Oekraïne verlaten om naar de buurlanden te trekken. Zij hebben recht op sociale uitkeringen en toegang tot huisvesting, medische behandeling en scholen. Maar dit valt samen met een crisis in de kosten van levensonderhoud in Europa. Een samenloop van economische schokken blijft de vooruitzichten voor het EU-blok bedreigen. De CEO’s van verschillende Europese topbedrijven vertelden CNBC onlangs dat zij een aanzienlijke recessie zien aankomen in Europa.

Maar wat verreweg het meest cruciaal is voor Europa, is het eindspel in Oekraïne, dat Rusland zich niet kan veroorloven te verliezen. Dergelijke oorlogen eindigen gewoonlijk met een smerige diplomatieke regeling. Het is duidelijk dat de aanvankelijk blauw-gele vlag-waaiende fase van de oorlog geleidelijk plaats maakt voor een sombere stemming nu de langzame, slijpende fase van de Russische opmars in de Donbass en het verbluffende succes in Mariupol de grimmige werkelijkheid dichterbij brengt.

Henry Kissinger heeft tijdens het Economisch Wereldforum in Davos openlijk verklaard dat Europa zijn eigen, onafhankelijke en heldere strategische doelstellingen moet bepalen. In een gesprek met de oprichter van het WEF, Klaus Schwab, op maandag, maakte Kissinger drie belangrijke opmerkingen. Hij zei: “De partijen moeten binnen de komende twee maanden tot vredesbesprekingen worden gebracht. Oekraïne had een brug moeten zijn tussen Europa en Rusland, maar nu de verhoudingen worden hertekend, komen we misschien in een ruimte waar de scheidslijn opnieuw wordt getrokken en Rusland volledig geïsoleerd komt te staan.”

Kissinger was van mening dat de Europese belangen het best gediend zouden zijn met een normalisering van de betrekkingen en meer samenwerking op het gehele Europese continent, met inbegrip van Rusland en Oekraïne. Dit is het eerste punt. Ten tweede is Kissingers prognose dat het conflict in Oekraïne de wereldorde permanent kan wijzigen. In zijn woorden,

“We staan nu voor een situatie waarin Rusland zich volledig van Europa zou kunnen vervreemden en elders een permanent bondgenootschap zou kunnen zoeken. Dit kan leiden tot Koude Oorlog-achtige diplomatieke afstanden, die ons tientallen jaren terug zullen zetten. Wij moeten streven naar vrede op lange termijn”.

Een zeer genuanceerde hint hier is dat de belangen van zowel Europa als Rusland ten opzichte van de opkomst van China congruent zijn en als de Atlanticistische politici in Brussel en hun geassorteerde Russofobe bondgenoten in Oost-Europa en hun mentoren in Washington, DC de gedateerde Koude Oorlog ideologie blijven pushen boven de lange termijn politieke en economische belangen van de Europese burgers, zal het meest waarschijnlijke scenario een nog grotere Russische toenadering tot China zijn.

Om Kissinger te citeren: “Vanuit een langetermijnperspectief bekeken is Rusland gedurende 400 jaar een essentieel onderdeel van Europa geweest, en het Europese beleid in die periode is fundamenteel bepaald door de Europese beoordeling van de rol van Rusland. Soms op een observerende manier, maar een aantal keren als de borg, of het instrument, waarmee het Europese evenwicht kon worden hersteld. Het huidige beleid moet voor ogen houden dat het herstel van deze rol belangrijk is om te ontwikkelen, zodat Rusland niet in een permanente alliantie met China wordt gedreven. Maar de Europese betrekkingen met dit land zijn niet het enige sleutelelement in deze…”

Wat Kissinger niet expliciet heeft gezegd, is dat in een dergelijk scenario de EU gedoemd is aan invloed in te boeten en een ondergeschikte rol te spelen ten opzichte van Washington, met minder strategische autonomie dan zij zou hebben gehad en had kunnen hebben, als zij niet al haar belangen aan Washington ondergeschikt had gemaakt en in plaats daarvan een onafhankelijker en evenwichtiger positie had behouden.

Ten derde stelt Kissinger dat de realpolitik dicteert dat de Europese inspanningen zich moeten concentreren op een oplossing van de territoriale geschillen tussen Rusland en Oekraïne: “Idealiter zou de scheidslijn een terugkeer naar de status quo ante moeten zijn. De oorlog voortzetten voorbij dat punt zal niets te maken hebben met de vrijheid van Oekraïne, maar met een nieuwe oorlog tegen Rusland zelf.” Met status quo ante doelde hij uiteraard op Kievs aanvaarding van het feit dat de Krim, Lugansk en Donetsk onder Russische controle blijven.

In een zeer verfrissend perspectief liet Kissinger doorschemeren dat een as EU-Oekraïne-Rusland op het mondiale speelveld zou kunnen concurreren met Peking en Washington. Hij stelde zich voor dat China en de Verenigde Staten “in de komende jaren tot een bepaling moeten komen over hoe de langetermijnrelatie van de landen moet worden gevoerd, dit hangt af van hun strategische capaciteiten, maar ook van hun interpretatie van deze capaciteiten… De uitdaging is of dit vijandige aspect kan worden verzacht en geleidelijk kan worden verlicht door de diplomatie die beide partijen voeren en dit kan niet eenzijdig door een van de partijen worden gedaan. Dus moeten beide partijen tot de overtuiging komen dat enige versoepeling van de politieke relatie van essentieel belang is…”

Gezien Kissingers geduchte nalatenschap als diplomaat en staatsman op het gebied van het buitenlands beleid, zullen zijn opmerkingen de Europese staatslieden zeker beïnvloeden wat betreft het eindspel in Oekraïne. Het telefoongesprek tussen de Russische president Vladimir Poetin, de Franse president Emmanuel Macron en de Duitse bondskanselier Olaf Scholz van zaterdag kan tegen de bovenstaande achtergrond worden gezien.

Het gesprek vond plaats aan de vooravond van de Europese top in Brussel. Maar Washington heeft zaterdag al via een lek in de media laten weten dat de regering-Biden overweegt om al in de komende week lange-afstandsraketsystemen aan Oekraïne over te dragen. Dat zou door Rusland als een provocatie worden opgevat. Alles wijst erop dat de regering-Biden een langdurige oorlog in Oekraïne niet erg zal vinden en er wellicht voordelen in ziet.

De voormalige Oekraïense president Viktor Janoekovitsj heeft gewaarschuwd dat Oekraïne niet alleen het risico loopt uitgestrekte gebieden in het zuiden en oosten van het land te verliezen, maar ook een “volledige vernietiging” van zijn soevereiniteit. Hij zei dat de VS Oekraïne nooit echt als een onafhankelijk land hebben gezien, maar slechts als een “grondgebied van waaruit een totale verzwakking van Rusland moet beginnen”. Zelenski zelf doet ons inderdaad steeds meer denken aan de christelijke legende van de dolende Jood die, als gevolg van zijn afwijzing van Jezus, veroordeeld is om nooit te sterven, maar om dakloos door de wereld te zwerven.

Ongeveer een maand geleden beschuldigde de Russische buitenlandse inlichtingendienst (SVR) Washington en Warschau er in een zeldzame verklaring van samenzweringen te beramen om de Poolse controle te herstellen over een deel van West-Oekraïne, dat Polen in het verleden op verschillende tijdstippen had bestuurd, het laatst tussen de twee wereldoorlogen. De gebieden omvatten de stad Lviv, die aan het eind van de Tweede Wereldoorlog in de Sovjet-Unie werd opgenomen.

De SVR zei dat de VS met Polen een plan besprak waarbij Poolse “vredestroepen” zonder NAVO-mandaat delen van West-Oekraïne zouden binnenvallen waar de kans op een confrontatie met Russische troepen gering was. De inlichtingenschets van de SVR gaf vermoedelijk aanleiding tot de uitwijzing van 45 Russische diplomaten in Polen en een fysieke aanval op de Russische ambassadeur tijdens een openbare functie in Warschau.

Vreemd genoeg kondigde de Oekraïense president Volodymyr Zelensky kort daarna, op 24 mei, een “gezamenlijke douanecontrole” aan op de grens van Oekraïne met Polen, die hij omschreef als ” tevens het begin van onze integratie in de gemeenschappelijke douane-ruimte van de Europese Unie… (en) een waarlijk historisch proces.” Zelensky zei dat de betrekkingen tussen Oekraïne en Polen “eindelijk volledig vrij zijn van ruzies en de erfenis van oude conflicten. Ik zou willen dat de broederschap tussen Oekraïners en Polen voor altijd blijft bestaan… onze eenheid van Oekraïners en Polen is een constante die niemand zal breken.” Twee dagen daarvoor had de Poolse president Andrzej Duda een bezoek gebracht aan Kiev.

Om zeker te zijn, Zelensky en Duda handelden met goedkeuring van de VS. In feite wordt de soevereiniteit van Oekraïne over zijn aan Polen grenzende westelijke regio’s uitgehold. Kiev heeft ook plannen aangekondigd om Poolse burgers een speciale juridische status te verlenen. Kortom, er is een feitelijke “fusie” aan de gang.

De terugwinning van de verloren gebieden in het westen van Oekraïne (naar schatting 178.000 km²) zou Polen veel groter maken dan Duitsland – meer dan 500.000 km², tegenover 357.588 km² voor Duitsland. De geopolitieke implicaties zijn veel te ingrijpend om te kunnen worden overdreven – om er een paar te noemen: de toekomst van de EU, de opkomst van Duitsland, de autonomie van Europa, de Duits-Russische betrekkingen, de veiligheid van Rusland.

Topfoto: “Broederlijke vrienden”: De Oekraïense president Zelensky (R) en de bezoekende Poolse president Andrzej Duda, Kiev, 22 mei 2022