Bolivia |
2025-08-18
Bron: William Camacaro
coha 18 augustus 2025 ~~~

Het politieke landschap in Bolivia wordt momenteel gekenmerkt door een diepe, zelf veroorzaakte crisis binnen de Beweging naar het Socialisme (MAS), die gisteren culmineerde in een verpletterende verkiezingsnederlaag.

Toen het land de cruciale presidentsverkiezingen van 17 augustus 2025 naderde, raakten de leiders van de partij – met name voormalig president Evo Morales en president Luis Arce Catacora – verwikkeld in een reeks persoonlijke aanvallen en interne conflicten die de weg vrijmaakten voor hun eigen nederlaag. Deze politieke onverantwoordelijkheid, gedreven door ambities en factiegeest, heeft de terugkeer aan de macht mogelijk gemaakt van juist die rechtse krachten die de MAS jarenlang heeft geprobeerd te overwinnen.

Deze rechtse overwinning vormt een aanzienlijke bedreiging voor progressief bestuur, zowel in Bolivia als in de regio. Aan de presidentsverkiezingen namen prominente oppositieleden deel, zoals Samuel Doria Medina, een miljardair en lid van de Socialistische Internationale. Hij gaf zich onmiddellijk gewonnen in de eerste ronde en steunde Rodrigo Paz Pereira, een sociaal-christelijke senator en zoon van de voormalige Boliviaanse president Jaime Paz Zamora. De senator heeft inmiddels de mogelijkheid genoemd om de plurinationale grondwet te hervormen, die de basis vormt van het lange proces van dekolonisatie. Een andere kandidaat, Jorge “Tuto” Quiroga, die als tweede eindigde, heeft beloofd door te gaan naar de tweede ronde op 19 oktober in zijn streven om president te worden. Hij is een neoliberale bondgenoot van de voormalige Colombiaanse president Álvaro Uribe en een medestander van prominente rechtse figuren in de regio, waaronder María Corina Machado uit Venezuela, Daniel Noboa uit Ecuador, Dina Boluarte uit Peru en Javier Milei uit Argentinië, waarmee hij een breed front vormt tegen links in Latijns-Amerika.

De nederlaag van links was aan zichzelf te wijten. Aan de ene kant stond Andrónico Rodríguez, een inheemse leider van de cocatelersbeweging van Chapare. Ondanks dat hij een protégé was van Evo Morales, werd hij door sommige aanhangers van Morales als “verrader” bestempeld omdat hij zich met zijn prille politieke partij, Popular Unity, kandidaat had gesteld voor het presidentschap, na de controversiële diskwalificatie van Morales’ kandidatuur. De andere linkse kandidaat was Eduardo del Castillo, de officiële kandidaat van de MAS, een voormalig minister die in de gunst stond bij de regering-Arce. De nominatie van Del Castillo, een blanke man, in een land met een inheemse meerderheid was een politieke fout die hem tot een onhoudbare kandidaat maakte voor de belangrijkste kiezersgroep van de partij.

De politieke gevolgen van deze verkiezingsnederlaag zullen waarschijnlijk ernstig zijn. Kandidaat Samuel Doria Medina heeft bij zijn steunbetuiging aan de winnaar van de eerste ronde al verklaard dat politieke gevangenen moeten worden vrijgelaten. Dit maakt de weg vrij voor de terugkeer van figuren als Jeanine Áñez, die door Boliviaanse openbare aanklagers werd aangeklaagd voor de hoofdverantwoordelijkheid tijdens haar interim-presidentschap voor de moord op tientallen inheemse mensen tijdens protesten ter verdediging van de democratie, en Luis Fernando Camacho, die de architect was van de staatsgreep en verantwoordelijk was voor de brute onderdrukking van inheemse volkeren tijdens hun verzet tegen de dictatuur van Áñez in 2019.

Een centrale factor in deze verpletterende nederlaag is de dramatische verdeeldheid binnen de MAS zelf. Nog maar vijf jaar geleden behaalde de partij 55% van de stemmen; vandaag de dag, verdeeld, behaalden haar twee belangrijkste kandidaten samen 11,3% van de stemmen. Hierdoor worden inheemse gemeenschappen geconfronteerd met drie extreemrechtse partijen, die allemaal min of meer neoliberaal zijn. Ze streven allemaal naar een hervorming van de grondwet en de privatisering van staatsbedrijven, en de inheemse bevolking zal zeer waarschijnlijk de sociale verworvenheden die ze de afgelopen jaren heeft bereikt, verliezen. Kandidaat Quiroga heeft al verklaard dat “land niet gemeenschappelijk is; land heeft altijd één eigenaar”, en sommige leiders van de oppositie hebben aangekondigd dat sommige leiders van de MAS mogelijk politiek vervolgd en gevangengezet zullen worden. Rodrigo Paz en Jorge “Tuto” Quiroga zullen in de tweede ronde tegen elkaar strijden. De overwinning van rechts in Bolivia is niet alleen een regeringswisseling, maar luidt ook een terugkeer in naar koloniale overheersingsstructuren.

Dit interne conflict is bijzonder tragisch gezien het historische belang van de MAS. De opkomst van de partij onder leiding van Evo Morales betekende een revolutionair ‘veranderingsproces’ dat voor het eerst in de Boliviaanse geschiedenis inheemse volkeren toegang gaf tot de hoogste niveaus van de regering. Vóór deze verandering werden inheemse volkeren systematisch gediscrimineerd, onder meer door hen te verbieden officiële overheidsgebouwen, zoals het congres, te betreden wanneer ze hun traditionele kleding droegen of hun moedertaal spraken. De MAS was meer dan alleen een politieke partij; het was een instrument van politieke en sociale bevrijding voor een lang gemarginaliseerde bevolkingsgroep, gebaseerd op een progressieve agenda en geleid door inheemse volkeren.

Toen Evo Morales werd gediskwalificeerd als kandidaat en uit de MAS werd gezet, ondermijnden de interne strijd tussen de partijleiders de kansen van de partij om aan de macht te blijven. Álvaro García Linera, de voormalige vicepresident van Evo Morales, verklaarde tegenover de BBC dat de partijen “op zoek waren naar manieren om voordeel te behalen in hun strijd tegen elkaar. Luis Arce vecht om te voorkomen dat Evo Morales zich kandidaat stelt. Evo Morales wil Luis Arce verzwakken om zijn kandidatuur mogelijk te maken.”

Naast de wederzijdse beschuldigingen tussen Evo en president Arce, werkten de leiders van de MAS in het Plurinationaal Congres eraan om het economische beleid van de regering van president te torpederen. En natuurlijk was de oproep van Evo Morales aan zijn aanhangers om ongeldig te stemmen politiek gezien zelfmoord. Het moet duidelijk zijn dat dit geen nederlaag voor het socialisme is; het is een nederlaag die is veroorzaakt door verdeeldheid binnen de revolutionaire gelederen en aangewakkerd door de Boliviaanse mainstream media en elementen uit het bedrijfsleven in Santa Cruz en de Verenigde Staten.

Het is waarschijnlijk dat Washington heeft geprofiteerd van de verdeeldheid binnen MÁS in de aanloop naar deze verkiezingsramp. De VS hadden de staatsgreep tegen Evo Morales in 2019 gesteund. In 2024 bevestigde een uitgelekte geluidsopname van de zaakgelastigde van de Amerikaanse ambassade in La Paz het bestaan van een Amerikaans plan om in te grijpen in de politieke aangelegenheden van Bolivia om het veranderingsproces (proceso de cambio) te ondermijnen. Minister-adviseur van de Amerikaanse ambassade in La Paz, Debra Hevia, zei: “We werken al lange tijd aan verandering in Bolivia. Tijd is voor ons van essentieel belang, maar om echte verandering te bewerkstelligen, moeten Evo en Arce de macht verlaten en dat hoofdstuk afsluiten. Vanaf nu gaan we ons meer inzetten met onze ambassade om onze bondgenoten, organisaties en medewerkers te versterken. Onze regering heeft bijvoorbeeld altijd beurzen aangeboden in Bolivia, en nu gaan we nog meer beurzen aanbieden, omdat jongeren onze agenten van verandering zijn en heel, heel belangrijk zijn.”

Ondanks buitenlandse inmenging waren het interne verdeeldheid binnen de MAS die leidden tot de vervreemding van de achterban en de daaruit voortvloeiende verkiezingsuitslag. María Soledad, een socioloog en activist uit Cochabamba, bevestigt dat wat er gebeurd is een echte tragedie is: “Evo Morales en Luis Arce Catacora hebben in drie jaar tijd alle kracht verspild en uitgeput die duizenden Bolivianen in tientallen jaren van politiek werk hadden opgebouwd. Nu begint een zeer lange periode van wederopbouw in een land waar inheemse volkeren worden veracht vanwege hun afkomst. Het enige positieve is dat dit geen nieuw begin is, want dit land zal nooit meer terugkeren naar wat het was vóór het veranderingsproces.”

De enige manier waarop links in Bolivia het pad van dekolonisatie en democratische participatie van inheemse volkeren kan herstellen, is door de eenheid tussen de progressieve grassrootsbewegingen te herstellen.

Op 8 december 2012 sprak president Hugo Chávez in zijn laatste live televisietoespraak het Venezolaanse volk toe. Kort na deze gebeurtenis reisde Chávez naar Cuba voor medische behandeling en overleed op 5 maart 2013. In die toespraak zei president Chávez: “Patriotten van Venezuela, mannen en vrouwen, met een knie op de grond – Eenheid, eenheid, eenheid van de patriotten. Diegenen die willen profiteren van moeilijke omstandigheden om hun inspanningen voort te zetten om het neoliberale kapitalisme te herstellen en het vaderland te vernietigen, zijn talrijk. Ze zullen niet slagen. Hoe groot de moeilijkheden ook zijn waarmee we worden geconfronteerd, hoe ernstig ook. De verantwoordelijkheid van alle patriotten, revolutionairen, degenen die hun vaderland tot in het diepst van hun hart voelen … is eenheid, strijd, strijd en overwinning!”

William Camacaro is een Venezolaanse-Amerikaanse nationaal coördinator bij de Alliance for Global Justice [AFGJ]. Hij was medeoprichter van de Bolivarian Circle of New York “Alberto Lovera” en senior analist bij de Council on Hemispheric Affairs (COHA). Hij heeft een master in beeldende kunst en een master in Latijns-Amerikaanse literatuur van de City University of New York. William heeft gepubliceerd in de Monthly Review, Counterpunch, COHA, het Afro-America Magazine, Ecology, Orinoco Tribune en andere media. Hij heeft delegaties naar Ecuador, Bolivia en Venezuela georganiseerd. Hij is al lange tijd activist voor sociale rechtvaardigheid in de Verenigde Staten, bijvoorbeeld door protesten te organiseren tegen politiegeweld in New York City, voor de onafhankelijkheid van Puerto Rico en voor de vrijheid van politieke gevangenen. William is ook een voorvechter geweest voor progressieve regeringen en sociale bewegingen in Latijns-Amerika.

Topfoto: Evo Morales spreekt tijdens een bijeenkomst in Chapare, Cochabamba, juni 2025 | Radio Kawsachun Coca

Gerelateerd (berichten in dit archief):