Latijns Amerika |
15 augustus 2024
Bron: Marc Vandepitte 
dewereldmorgen.be woensdag 14 augustus 2024 ~~~

Niets van wat zich voltrok voor, tijdens en na de presidentsverkiezingen van Venezuela was toeval of viel uit de lucht. Alles was tot in de puntjes voorbereid en was een knap staaltje van electorale oorlogsvoering. Is in die omstandigheden soevereine democratie nog mogelijk?

Om te begrijpen wat er de afgelopen weken in Venezuela heeft afgespeeld moet je twee dingen beseffen: één, dat de presidentsverkiezingen er plaatsvonden in de ‘achtertuin’ van de VS en twee, dat het land een linkse koers volgt.

Alle landen in de regio die de afgelopen twintig jaar zo’n linkse koers hebben gevaren, kregen af te rekenen met pogingen tot destabilisatie en regimewissel, gaande van militaire coups, lawfare,[1] institutionele coups[2] tot pogingen tot kleurenrevoluties.[3] Voor een overzicht daarvan zie de annex, onder het artikel.

Hybride oorlog

Venezuela is geen uitzondering op die regel, integendeel. Omdat het een koploper is in de uitbouw van een multipolaire wereld waarin het Westen zijn superioriteit niet langer kan doen gelden, is Venezuela het meest geviseerde land van de regio. Sinds Chávez tot president werd verkozen in 1999 heeft het imperium zowat alles uit de kast gehaald om dit links experiment te saboteren.

Het gaat onder andere om twee staatsgrepen, een moordaanslag op de president, militaire provocatie via ontwikkelingshulp, moorddadige straatblokkades, een lock-out[4] van de oliepatroons, diplomatiek isolement, oppotten van essentiële goederen om schaarste te creëren, zware economische sancties, bevriezen van buitenlandse tegoeden en het onmogelijk maken van financiële transacties.

Bij een oorlog denken we spontaan aan bommen en raketten. In Venezuela is dat niet het geval, daar wordt op een andere manier oorlog gevoerd. De hierboven opgesomde agressies tegen het land zijn stuk voor stuk staaltjes van wat men hybride oorlogsvoering noemt.[5] Elk van deze uitgeprobeerde strategieën werd beraamd of gefinancierd vanuit de VS.

De gebeurtenissen van de afgelopen weken in Venezuela naar aanleiding van de presidentsverkiezingen passen perfect in dat plaatje en kunnen we omschrijven als electorale oorlogsvoering.

Nauwkeurig script

Niets van wat zich voltrok voor, tijdens en na de verkiezingen was toeval of viel uit de lucht. Alles was goed uitgedokterd. Sterker, wat er stond te gebeuren was door de extreemrechtse oppositie op voorhand aangekondigd.

Enkele weken voor de verkiezingen had de extreemrechtse oppositiekandidaat Edmundo González, net zoals Trump in 2020 in de VS, aangekondigd dat hij de resultaten bij verlies niet zou accepteren. In het verleden heeft dit in Venezuela geleid tot rellen en tot de beruchte wegversperringen (guarimbas). Ook nu stond het in de sterren geschreven dat dit opnieuw zou gebeuren.

De manoeuvres van de extreemrechtse oppositie verliepen volgens een nauwkeurig opgesteld script. De belangrijkste onderdelen ervan werden vooraf zelfs gepubliceerd door Mark Feierstein, een expert in psychologische oorlogsvoering en desinformatie. Deze man was ook een sleutelfiguur in de vuile oorlog tegen Nicaragua in de jaren tachtig en in de staatsgreep tegen president Fernando Lugo in Paraguay.

We zetten de belangrijkste elementen van zijn script op een rijtje.

1. Gebruik de economische sancties op een behendige manier.[6] De verwoestende economische sancties zijn volgens hem een hefboom om de linkse regering tot toegevingen te dwingen. Daarnaast zijn de sancties een prima electoraal chantagemiddel: bij een linkse stem blijven de sancties van kracht, bij een rechtse stem verdwijnen ze. Het is een strategie die met succes toegepast werd bij de verkiezingen in Nicaragua in 1990.[7]

De sancties hebben in elk geval een verwoestend effect gehad op de economie en de levensomstandigheden. Ze hebben de Venezolanen uitgeput en een deel van de bevolking verwacht en hoopt dat Washington zijn economische wurging zal stopzetten als Maduro niet langer president is.

2. Verenig de oppositie onder impuls van de VS.[8] In het verleden was de oppositie sterk verdeeld, waardoor ze weinig kans maakte tegen Maduro en voordien Chávez. Washington heeft er deze keer alles aan gedaan om de oppositie te bundelen. Met succes.

De invloed van Washington is ontegensprekelijk. De feitelijke tegenkandidate Maria Corina Machado is in het verleden persoonlijk door president Bush jr. ontvangen op het Witte Huis en twee dagen na de verkiezingen was er een onderhoud tussen de extreemrechtse oppositie en een topvadviseur van Biden om de strategie voor de nabije toekomst uit te stippelen.

De extreemrechtse oppositieleider op bezoek bij Bush jr. Foto: Printscreen youtube

3. Infiltreer in, en oefen druk uit op de nationale kiesraad.[9] De nationale kiesraad, die de verkiezingen (CNE) organiseert en de verantwoordelijk is voor de uitslagen, is een onafhankelijk orgaan dat niet afhangt van de regering, maar wel van het parlement. Feierstein suggereert om daarin te infiltreren en roept daarnaast landen in de regio op om de CNE onder druk te zetten.

4. De oppositie moet zelf met uitslagen komen voordat de kiesraad de officiële uitslag bekend maakt.[10] In punt 8 beschrijven we hoe gemanipuleerde peilingen en valse exitpolls vooraf de Venezolanen en de buitenwereld moesten inprenten dat de oppositie sowieso zou winnen en dat de officiële resultaten bij winst van Maduro het gevolg zouden zijn van fraude.

Zonder dat expliciet te vermelden geeft Feierstein aan dat die peilingen en exitpolls best worden bevestigd door zogenaamde ‘eigen tellingen’ van de oppositie. Dat geeft ze een bijna officieel karakter.

Om dit te kunnen realiseren was het nodig dat de officiële resultaten vertraging opliepen. Dat was het gevolg van een massale cyberaanval (punt 9). Daarnaast moesten de ‘eigen’ resultaten ook kunnen gepubliceerd worden. Daarvoor was een eigen website nodig (punt 10).

5. Doe een beroep op landen uit de regio.[11] Feierstein beseft goed dat de VS niet de meest geschikte speler is om het leger en de nationale kiesraad – de twee cruciale spelers in de stembusslag – te beïnvloeden. Rechtstreekse inmenging van Washington ligt ook bij een deel van de rechterzijde in Venezuela gevoelig en zou elders in de wereld ook geen gunstig effect hebben.

Daarom is het beter dat landen uit de regio hier ingeschakeld worden. Deze strategie is slechts gedeeltelijk gelukt. Een aantal Latijns-Amerikaanse landen die zich afstemmen op de buitenlandse politiek van de VS[12] hebben de officiële uitslagen niet erkend.

Maar belangrijke landen als Brazilië, Mexico en Colombia hebben aangegeven dat ze de overwinning van Maduro zullen erkennen als die bevestigd wordt door de bevoegde instanties van het land. De kans is zeer groot dat dit het geval zal zijn. Deze landen verzetten zich bovendien tegen de inmenging van de VS in deze verkiezingen.

6. Ingeval er rellen zijn, zet het leger onder druk.[13] Een official als Feierstein kan moeilijk openlijk aanzetten tot rellen, maar met een hondenfluitje is de boodschap even duidelijk. Impliciet geeft hij aan dat er rellen zullen zijn (of moeten komen) als Maduro het haalt. De VS heeft een lange traditie en veel ervaring in het organiseren van dergelijke rellen.

Hij beseft wel dat er bij de strijdkrachten grote loyaliteit is ten aanzien van de linkse regering. Maar hij hoopt toch een deel van het leger, vooral dienstplichtigen en lagere officieren, te overtuigen om de kant te kiezen van de relschoppers.

Mauricio Macri, de rechtse ex-president van Argentinië, heeft zich geleend voor dit onderdeel van het script. Voordat de resultaten bekend waren, riep hij in een tweet de strijdkrachten op om zich te keren tegen president Maduro. Een buitenlands voormalig staatshoofd dat het leger oproept om in opstand te komen tegen een president, dat is zeer verregaand.

Aanvullende elementen

Het script van Feierstein laat aan de verbeelding weinig over. Maar er ontbreken een aantal elementen, omdat je in zo’n openlijk document (op het internet) moeilijk alles op tafel kan leggen. De ontbrekende elementen zijn de volgende:

7. Mediaoorlog tegen het Bolivariaans project en Maduro. De media zijn in Venezuela nog steeds grotendeels in handen van machtige kapitaalgroepen die op de lijn zitten van de VS en virulent tegen de linkse regering zijn. Zowel in binnenlandse en buitenlandse pers wordt al jarenlang een ware hetze gevoerd tegen het Bolivariaans project. Men zwijgt zedig over de verpletterende economische sancties en zo kan men de schuld voor de economische problemen in de schoenen schuiven van de regering.

Terwijl Maduro in uiterst moeilijke omstandigheden zijn land wist recht te houden, wordt hij afgeschilderd als onbekwaam, corrupt, een drugshandelaar, en zelfs een beetje gek. Zo’n context van bewustzijnsoorlog is allesbehalve gunstig om naar de verkiezingen te trekken.

8. Gemanipuleerde peilingen en exitpolls. In de aanloop naar de verkiezingen werden peilingen als wapen gebruikt. De door de VS uitgevoerde peilingen (Datanálisis, Delphos, Consultores 21 en ORC Consultores) brachten een verhaal dat de oppositiekandidaat Edmundo Gonzalez 20 tot 30 procentpunten voorsprong had op Maduro.

Deze peilingen werden gretig overgenomen door de mainstream media, ook bij ons. Door die peilingen was de Venezolaan en de wereldburger al overtuigd dat Maduro niet kon winnen, tenzij door fraude te plegen.

Deze zogenaamde peilingbureaus zijn vaak niet meer dan gecamoufleerde ideologische oorlogsmachines, die fortuinen investeren om de geesten van de mensen te bewerken. Linken met CIA of mantelorganisaties ervan zijn nooit ver weg.

De westerse media verzwegen daarentegen peilingen van Hinterlaces, Paramétrica en Ámbito, die Maduro een voorsprong gaven op de tegenkandidaat González. Deze strategie is niet nieuw. Zelfs toen Hugo Chávez heel populair was ‘voorspelden’ dergelijke peilingbureaus dat hij de verkiezingen zou verliezen.

Dezelfde tactiek bij de exitpolls. Het prestigieuze Hinterlaces gaf Maduro om 12 uur ’s middags 54,6 procent en González 42,8 procent, zeer dicht bij de officiële uitslag. Het aan het CIA gelinkte Edison Research gaf González 65 procent en Maduro 31 procent.

Dit scenario toont zeer veel gelijkenissen met de manoeuvres rond de verkiezingen van 2019 in Bolivia, die uiteindelijk leidden tot de bloedige staatsgreep in dat land en de machtsovername door de extreemrechtse Jeanine Áñez.

9. Destabilisering van het elektronisch stemmen. In Venezuela gebeurt het stemmen net als in Vlaanderen elektronisch. De telling gebeurt dus automatisch, en wordt dubbel gecheckt door een papieren afschrift van de elektronische stem die in dozen wordt bewaard.

In de nacht van 26 juli, twee dagen voor de verkiezingen, was er een poging om een grote elektriciteitscentrale te saboteren. Een commando was de centrale binnengedrongen met allerhande explosieven. De aanslag kon worden vermeden. Indien gelukt zouden zeven provincies in het Westen van het land voor dagen zonder elektriciteit gevallen zijn en zou het elektronisch stemmen dus niet hebben kunnen doorgaan.

Op de dag van de verkiezingen was er een massale cyberaanval vanuit Colombia en de VS op overheidsinstellingen, waaronder de nationale kiesraad. Daardoor heeft het tellen van de stemmen uren vertraging opgelopen. Dat gaf de oppositie de kans om met eigen resultaten af te komen, vooraleer er officiële uitslagen waren.

10. Presenteer eigen resultaten. Om eigen resultaten voor te kunnen leggen, heeft de extreemrechtse oppositie de dag voor de verkiezingen een eigen website aangemaakt. Daarop hebben ze zogezegd 23.000 processen verbaal of ongeveer 80 procent van het totaal gepubliceerd. Volgens die gegevens heeft González de verkiezingen gewonnen met 63 procent van de stemmen, tegenover 30 procent voor Maduro.

De site bevat echter slechts een goede 9.000 processen verbaal, dus minder dan een derde. Veel namen zijn onvolledig of bevatten enkel initiatalen. Daarnaast zijn heel wat van de vermelde personen overleden … Merkwaardig is ook dat de verdeling van de stemmen in de steden en op het platteland, in het Amazonegebied en in de hooglanden, allemaal exact dezelfde percentages geven. Dat is totaal onwaarschijnlijk.

Het gaat met andere woorden om gefabafbriceerde gegevens op een redelijk amateuristische wijze. Maar bij de rechtse achterban werkt dat blijkbaar net zoals bij de mainstream media in het Westen.

Soevereine democratie

Samen vormen deze tien mechanismen een krachtig draaiboek. Ze maken duidelijk dat de rechterzijde en Washington totaal niet geïnteresseerd zijn in democratie of eerlijke verkiezingen. Zij zijn enkel uit op een regimewissel dat het land weer in de pas doet lopen van de Venezolaanse oligarchie, de VS en het Westen.

Dit draaiboek maakt soevereine verkiezingen zo goed als onmogelijk en leidt bovendien bijna onvermijdelijk tot geweld. Indien deze mechanismen zouden worden toegepast op de volgende presidentsverkiezingen in de VS zou dat een burgeroorlog kunnen uitlokken. De bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 was wat dat betreft een mogelijk voorproefje.

Je kan je afvragen hoe zinvol het is om in dergelijke omstandigheden verkiezingen uit te schrijven. In westerse landen is er al hysterie over mogelijke beïnvloeding van de verkiezingen door Rusland. Maar, als die er al zou zijn, dan is die peanuts in vergelijking met de massale inmenging en agressie die Venezuela moet ondergaan.

Hoe kan een politiek stelsel zich beschermen tegen zoveel externe en interne vijandelijkheden zonder het democratische gehalte ervan te ondermijnen? Het uitbouwen van zo een ‘soevereine democratie’[14] is geen evidentie. In Venezuela zijn ze daar voorlopig in geslaagd door de stevige uitbouw en mobilisatie van volksorganisaties.

Maar het belet niet dat de polarisatie in het land zeer groot is en blijft, en dat het organiseren van verkiezingen in de context van electorale oorlogsvoering een erg riskante onderneming is. Het Bolivariaans project staat voor zeer grote uitdagingen en heeft meer dan ooit onze solidariteit nodig.

Annex: Destabilisatie en coups tegen linkse regeringen in Latijns-Amerika de afgelopen 20 jaar

Argentinië (2022): lawfare tegen vicepresident Cristina Kirchner waardoor ze niet kan deelnemen aan de presidentsverkiezingen van 2023.

Bolivia (2019): coup waardoor president Evo Morales het land moet verlaten.

Brazilië (2016): lawfare tegen voormalig president Lula en zittend president Dilma Rousseff. Lula wordt in de gevangenis gegooid en Rousseff wordt afgezet.

Colombia (2023-4): president Gustavo Petro wordt beschuldigd van illegale financiering van zijn kiescampagne.

Cuba (2021): digitale campagne met de bedoeling om rellen uit te lokken in het land.

Ecuador (2010): poging tot coup om president Rafael Correa af te zetten. In 2020 wordt hij beschuldigd van omkoping, waardoor hij politiek wordt uitgeschakeld.

Honduras (2009): na een militaire staatsgreep wordt president Manuel Zelaya het land uitgezet.

Mexico (2018): digitale campagne om te voorkomen dat de linkse Andrés Manuel López Obrador tot president zou verkozen worden.

Nicaragua (2018): grote protesten breken uit na de beslissing van president Daniel Ortega om de pensioenen te verlagen en de bijdragen aan de sociale zekerheid te verhogen.

Paraguay (2012): institutionele coup waardoor president Lugo wordt afgezet.

Peru (2022): staatsgreep waardoor president Castillo wordt afgezet.

Venezuela (2002): staatsgreep tegen president Chávez. Lock-out van de petroleumindustrie. (2014 en 2017): Gewelddadige wegversperringen blokkeren het land. (2017): zware economische sancties van de VS. (2018): Moordaanslag op president Maduro. (2019): militaire provocatie via ontwikkelingshulp. (2019): erkenning door de VS en de EU van niet-verkozen interim-president. (2020): mislukte militaire coup.

Dat Chili niet voorkomt in dit lijstje zegt wellicht veel over de koers die de regering Boric volgt.

Topfoto: Gewelddadige rellen op 29 juli, de dag na de presidentsverkiezingen in Venezuela. Foto: Maurice Lemoine

Notes:

[1] Lawfare is het gebruiken van juridische kunstgrepen om een politieke leider uit te schakelen.

[2] Bij een institutionele coup wordt de bestaande politieke structuur gemanipuleerd om een politiek leider af te zetten, terwijl de schijn van constitutionele legitimiteit wordt opgehouden.

[3] Volgens het handboek van de kleurenrevoluties worden ngo’s, studentenorganisaties en lokale organisaties gefinancierd, getraind en gecoacht om zo efficiënt mogelijk straatoproer te organiseren. Het straatgeweld moet het land zodanig destabiliseren dat de regering gedwongen wordt af te treden of dat het leger tussenkomt en de regering afzet.

[4] Een lock-out is een situatie waarbij een werkgever de werknemers verhindert of verbiedt om te werken of de werkvloer te betreden.

[5] Hybride oorlogsvoering is een vorm van verholen oorlogsvoering waarbij men gebruik maakt van een heel scala aan middelen: fake news, manipuleren van via sociale media, diplomatieke druk, juridische kunstgrepen tegen politieke leiders (lawfare), manipuleren en sturen van ontevredenheid bij de bevolking, binnen- en buitenlandse druk op verkiezingen, enz.

[6] “Skillful leveraging of economic sanctions”.

[7] In Nicaragua ging het over een vuile oorlog die vanuit buurland Honduras gevoerd werd door terreurbrigades (de zogenaamde ‘Contra’s’) die door de VS waren gehuurd. Door op de oppositie te stemmen hoopten de Nicaraguanen dat deze vuile oorlog zou stoppen. Het lukte, Violetta Chamorro haalde het nipt van Daniel Ortega.

[8] “unprecedented cohesion in the opposition coalition … also a result of artful US diplomacy”

[9] “A good place to start might be the National Electoral Council. … The council … might be subject to influence from counterparts in the region … The United States could help encourage that regional outreach.”

[10] “The González campaign should receive printed copies of the results at nearly all polling places … That would also permit the opposition and independent observers to conduct so-called quick counts … that could reveal the likely winner before the regime has an opportunity to lie about vote tallies or discredit the process.”

[11] “The United States might not be the most effective actor to reawaken the Venezuelan military’s democratic instincts. But Washington could encourage outreach by military commanders in the region that have maintained ties to senior Venezuelan officers. … For that reason, the United States and its partners in Europe, Brazil, Colombia, and other democratic nations should emphatically signal their repudiation of any additional measures that undermine González’s candidacy.”

[12] De belangrijkste zijn: Argentina, Chili, Peru, Guatemala, Ecuador, El Salvador, Uruguay, and Costa Rica.

[13] “It is not clear that rank and file conscripts and low- and mid-level officers would repress demonstrators on behalf of a president the electorate had just roundly rejected. There might also be an opportunity to convince the military command to protect the rights of voters.”

[14] Het concept ‘soevereine democratie’ is van de Rus Vladislav Surkov. Het is ontwikkeld in antwoord op de westerse inmenging in de electorale processen in de voormalige landen van de Sovjet-Unie. Zie Hiro D., After Empire. The Birth of a Multipolar World, New York 2010, p. 101-103.

Gerelateerd (berichten in dit archief):