Bolivia |
2024-06-29
Bron: Interview van  Fernando Esteche met Hugo Moldiz,  
United World Internationaal 29 juni 2024 ~~~

De couppoging van deze week in Bolivia heeft niet alleen het land, maar het hele continent geschokt en zelfs in Eurazië de aandacht getrokken. Dit is te wijten aan het feit dat de Boliviaanse regering een weg naar onafhankelijkheid, zelfbeschikking en industrialisatie vertegenwoordigt in de zogenaamde achtertuin van de VS. Al snel na de mislukking gingen er stemmen op in het land die beweerden dat er een coup was gepleegd door de regering zelf. Deze bewering, die voor het eerst door de coupgeneraal zelf werd uitgesproken, beweerde dat president Arce zelf tot de daad had aangezet om zijn populariteit te vergroten.

We spraken met Hugo Moldiz over de staatsgreep, de mislukking ervan, de wrijvingen binnen het volksfront en de redenen en dimensies van de crisis in Bolivia. Moldiz, voormalig minister van Binnenlandse Zaken onder toenmalig president Evo Morales, is een expert op het gebied van internationale betrekkingen en heeft verschillende boeken over de Boliviaanse revolutie op zijn naam staan.

Na de opstand onder leiding van generaal Zuñiga hebben verschillende actoren uit een sector van de MAS (Beweging voor Socialisme, Boliviaanse politieke partij met een meerderheid in het parlement die de verkiezing van de huidige president Luis Arce steunde, UWI) en de couppleger zelf een zelf geïnitieerde staatsgreep aan de kaak gesteld. Wat is uw mening over dit onderwerp?

Tot nu toe zijn er in minder dan 24 uur 21 personen uit het actieve leger, het militair burgerpersoneel en enkele burgers gearresteerd voor hun deelname aan de mislukte staatsgreep. De onderzoeken hebben tot nu toe geleid tot het lokaliseren van de oorsprong van de planning van de staatsgreep in mei van dit jaar, en tot het identificeren van enkele actoren, vooral uit de passieve dienst, die deelnamen aan de staatsgreep tegen Evo Morales in 2019 en die een zeer actieve relatie hebben met de ambassade van de Verenigde Staten.

Er zijn in de verklaringen van generaal Zúñiga, de voormalige legercommandant, die hij aflegde op het Plaza Murillo voor het presidentieel paleis, vier elementen te overwegen. Eén: zijn oproep tot de vrijlating van politieke gevangenen, Jeanine Áñez, Fernando Camacho en anderen. Twee: zijn verklaringen tegen de Boliviaanse democratie, waarin hij stelde dat er geen democratie was maar onrust. Drie; er op wijzen dat de mensen van de stad in hun huizen bleven en dat degenen die naar het plein trokken geen mensen waren maar bendes van MAS; Vier; dat het land geruïneerd was.

Zúñiga onthult dat de staatsgreep niet slaagde omdat de politie niet meedeed ondanks een voorlopige afspraak en dat andere gemotoriseerde legereenheden niet arriveerden op het Plaza Murillo zoals was afgesproken.

Er zijn dus verschillende elementen die bijdragen aan de ontmanteling van de valse zelfcouphypothese. We moeten inzien dat degenen die momenteel spreken over een zelf gepleegde staatsgreep, enkele uren geleden nog hun afwijzing uitspraken over de poging tot staatsgreep en opriepen tot het verdedigen van de democratie. Maar toen ze zich realiseerden dat de staatsgreep niet zou slagen en dat president Luis Arce er sterker uit tevoorschijn zou komen, in ieder geval op de korte of middellange termijn, afhankelijk van hoe hij deze overwinning verwerkt, zijn ze overgestapt op de hypothese van een zelf geïnduceerde staatsgreep. Dit heeft als doel om het niveau van kracht waarmee Luis Arce uit deze couppoging is gekomen in diskrediet te brengen en aan te tasten.

De economische situatie van Bolivia

Kunt u de sociaaleconomische situatie van het land beschrijven, met welke problemen heeft het te kampen?

Er zijn verschillende externe factoren die de Boliviaanse economie beïnvloeden, naast de gevolgen van de de facto regering, die praktisch geen overheidsinvesteringen heeft gedaan. Opmerkelijk is de drastische daling van de gasproductie en exportvolumes naar Brazilië en Argentinië, die de belangrijkste inkomstenbron van het land waren. Door de combinatie van externe en interne factoren zou Bolivia zich in een zeer diepe economische crisis moeten bevinden, met hyperinflatie en exploderende werkloosheid.

Gelukkig is dat niet gebeurd. De inflatie is onder controle en Bolivia is de eerste of tweede economie in Latijns-Amerika met de minste inflatie. De werkloosheid is eerder wat gedaald en de armoede is ook afgenomen ten opzichte van zelfs voor de staatsgreep van 2019.

De effecten van het economische model hebben resultaten opgeleverd, het heeft bewezen goed te zijn zowel in tijden van voorspoed als in tijden van moeilijkheden zoals nu. In deze context zijn er twee problemen die moeten worden opgelost: het ene is het probleem van de geringe beschikbaarheid van dollars en het tweede is het tekort aan diesel en benzine.

Dit laatste probleem wordt momenteel opgelost na het bezoek van president Arce aan Rusland en zijn ontmoeting met president Vladimir Poetin. Rusland, als lid van de OPEC, werkt mee zodat Bolivia het probleem van benzine en diesel kan oplossen.

De kwestie van de dollars is gecompliceerder. Er is een proces van speculatie. De agro-industrie, die veel groeide tijdens de regering van Evo, stort geen dollars in of uit de Centrale Bank. Zeker, in tijden dat er veel geld was, werd dit niet opgemerkt. Maar in tijden van dalende inkomsten uit gasexport is het al goed merkbaar, dus is er een kwestie om de speculatie die de banken en de agribusiness doen verder op te lossen. Ze veilen praktisch de dollars die in het land zijn aan de hoogste bieder in een duidelijke uitdrukking van niet alleen zogenaamde economische liberalisering in koersen, maar ook van speculatie. En ze doen het in het buitenland.

De staatsgreep van Zuñiga is bedoeld om een zekere institutionele instabiliteit te demonstreren. Hoe manifesteert deze instabiliteit zich na de staatsgreep met betrekking tot de verschillende machten en het bestuur?

Bolivia heeft te kampen met economische problemen, maar ik denk dat het te voorbarig en politiek gemotiveerd is om te spreken van een crisis, t.w. een crisis die we als een structureel probleem zien. Het land heeft problemen door externe en interne oorzaken. Het is heel duidelijk dat de gevolgen van het post-pandemische tijdperk die in meer of mindere mate de economieën van de wereld hebben getroffen, in het bijzonder Latijns-Amerika, de groei van de werkloosheid, hoge tarieven, ook Bolivia treffen.

Ten tweede is er een convergentie van doelstellingen, vooral tussen de Evista-factie (de factie die voormalig president Evo Morales steunt, binnen de interne afdeling van MAS, UWI.) en de extreemrechtse factie onder leiding van Fernando Camacho, die in de gevangenis zit voor de staatsgreep van 2019. Er is een politieke constructie dat het land in een staatscrisis verkeert of op zijn minst een institutionele crisis doormaakt. Dit heeft veel te maken met de kwestie van het gerechtelijk orgaan, dat in andere landen de rechterlijke macht wordt genoemd, en zelfs het verkiezingsorgaan en de problemen die de vicepresident heeft met het leiden van de plurinationale wetgevende vergadering. Je moet weten dat volgens de Boliviaanse grondwet de vice-president de voorzitter is van de Plurinationale Wetgevende Vergadering.

De hypothese is dus dat Bolivia in een steeds diepere institutionele crisis terechtkomt. Volgens dat standpunt is de oplossing uiteraard politiek.

Beweringen over voortdurende instabiliteit

Wat ze niet expliciet en systematisch durven te zeggen, hoewel ze wel enkele ideeën naar buiten hebben gebracht, is dat deze politieke oplossing vervroegde verkiezingen impliceert, die normaal gesproken gepland zijn voor 2025. Er zijn ideeën om deze dit jaar al te houden.

We moeten ook een beetje begrijpen wat er is gebeurd met de couppoging, die een van de manieren is om de wettelijk en legitiem samengestelde regering te destabiliseren.

Het gaat er ook om aan te tonen dat het gerechtelijk apparaat niet is vernieuwd door middel van een volksstemming, zoals is vastgelegd in de Boliviaanse grondwet, wat de verantwoordelijkheid is van de regering. Dit is een beetje het verhaal dat binnen en buiten het land wordt verkocht.

De waarheid is dat de plurinationale wetgevende verantwoordelijkheid niet in staat was om een akkoord te bereiken over een wet van bijeenroeping en gerechtelijke verkiezingen voor vorig jaar, aangezien deze op 31 december gewijzigd hadden moeten zijn. En omdat dat niet gebeurde en er geen institutioneel vacuüm kan zijn, vooral niet op het gebied van justitie, vaardigde het Constitutionele Hof een uitspraak of een gerechtelijke resolutie uit waardoor alle leden van het gerechtelijk orgaan, inclusief zijzelf, in hun functie bleven totdat er verkiezingen waren, die dit jaar zouden moeten plaatsvinden.

Kortom, dit staatsgreepcomplot wordt voorgesteld door sectoren van klassiek rechts, maar ook van wat men nieuw rechts noemt of die politiek rechtse standpunten innemen als uiting van een crisis en een diepe institutionele crisis.

Hoe kunnen de facties van het volksfront worden herenigd?

Met de huidige beschuldigingen lijkt het erg moeilijk om te denken aan een eenheid van de bevolkingsgroepen die tot uitdrukking komen via Evo Morales en Luis Arce… Is het mogelijk om die eenheid op te bouwen? Wat zouden de mogelijke paden zijn? Zou die eenheid de electorale dreiging van neokolonialistische plannen wegnemen?

De mogelijkheden van eenheid zijn steeds verder weg. Er worden enkele bruggen geslagen tussen beide facties. Maar alles wijst op een groeiende lijst van meningsverschillen tussen de ene factie en de andere, vooral met de Evo-factie. Daarmee ging het niet alleen om het in diskrediet brengen van de regering van president Luis Arce, maar zelfs om het diskwalificeren van de leiders van de oprichtende organisaties van de MAS. Dat heeft de verschillen eerder vergroot en verdiept.

Er zijn echter twee centrale elementen die kunnen leiden tot een hereniging onder de huidige omstandigheden, zonder kussen of knuffels, zodat ze samen kunnen optreden met het oog op de verkiezingen van 2025, waardoor de mogelijkheid ontstaat om door te gaan met het veranderingsproces en door te gaan met de verdieping van de plurinationale staat en de weg naar industrialisatie.

Er zijn twee voorwaarden: één is het oplossen van de meningsverschillen binnen het kader van het MAS-statuut. Dit betekent dat er een congres moet worden bijeengeroepen door de politieke leiding, tot op heden voor het verkiezingsorgaan dat van Evo Morales, samen en in consensus, zoals vastgelegd in het statuut van de MAS, in consensus met de oprichtende organisaties.

Om dat te laten gebeuren, moet Evo erkennen dat sommige organisaties die hij heeft opgericht, parallelle organisaties, noch wettigheid, noch representativiteit, noch legitimiteit hebben en dat hij zich daarom moet aansluiten bij de drie oprichters, de stichtende organisaties, de Central Obrera Boliviana, die president Luis Arce steunen.

En de tweede voorwaarde is een democratische verkiezing van de kandidaten. Niet een idee opdringen door middel van een list of een zwendel, maar dat volgens enquêtes, of een open of gesloten nationale raadpleging, of een combinatie van beide, De kandidaat die het beste vertegenwoordigt en de beste mogelijkheden heeft voor de volgende verkiezingen kan worden gekozen voor algemene verkiezingen.

Het Amerikaanse perspectief op Bolivia

Kunnen we, na de verklaringen van de Noord-Amerikaanse zaakgelastigde in het land en de terugkeer van Arce van zijn reis naar Rusland, denken dat de mogelijkheid om het autonome profiel van Bolivia te versterken, de afzettingsplannen vanuit het Zuidelijke Commando van de VS heeft versneld?

Het is duidelijk dat Bolivia over grondstoffen beschikt, lithium, de grootste voorraden ter wereld, en zeldzame aardmetalen die interessant zijn voor de Verenigde Staten, naast het belang dat de geografische ligging vertegenwoordigt, namelijk in het hart van Zuid-Amerika.
En er zijn sociale bewegingen die, hoewel ze al voor de staatsgreep van 2019 zijn getroffen door een soort domesticatie door de staat, desondanks zeer gepolitiseerde sociale sectoren blijven en van fundamenteel belang zijn voor elk emancipatoir politiek proces.

De Verenigde Staten hebben hun vizier dus gericht op lithium, zeldzame aardmetalen en de grondstoffen van Bolivia, en dit is de afgelopen jaren alleen maar erger geworden. Wat de Verenigde Staten stoort is dat Luis Arce, in tegenstelling tot hetgeen gebeurde tijdens de regering van Evo Morales, de banden met China, Rusland en Iran heeft aangehaald. Dit is iets waar de Verenigde Staten en natuurlijk het Southern Command zich behoorlijk ongemakkelijk bij voelen.

En ja, het moet duidelijk zijn dat deze plannen van de VS om de regering te ruïneren zijn versneld door de politieke positie die de regering van Luis Arce heeft laten zien door haar buitenlands beleid.

Oppositie creëert onbestuurbaarheid

Kunt u enkele van de verschillende akkoorden opnoemen en beschrijven die tijdens het congres van sectoren van de MAS met de coup-oppositie werden gesloten en die de regeerbaarheid en de economie aantastten?

In november vorig jaar was er een vernieuwing van de richtlijnen voor afgevaardigden en senatoren. De Evista-fractie bereikte een overeenkomst met Creemos en Comunidad Ciudadana, dat wil zeggen, met extreem-rechts en met de partij van de heer Mesa, die rechts is, dat waren de twee partijen die betrokken waren bij de coup tegen Evo Morales.

Onder hun negen-punten-akkoord is een heel belangrijk akkoord, namelijk het recht op een eerlijk proces voor politieke gevangenen en hun vrijlating. Wat senator Andrónico deed met die overeenkomst, een overeenkomst ondertekend door Evo Morales, was erkennen dat er politieke gevangenen zijn in Bolivia. Dit is een concept dat door de Verenigde Staten, de OAS en anderen wordt gebruikt om revolutionaire, progressieve en linkse regeringen te dwarsbomen en gewone criminelen in politieke gevangenen te veranderen als een vaandel van agitatie, mobilisatie en internationale depressie.

Deze overeenkomst heeft zich tot nu toe vertaald in een economische blokkade tegen de regering van president Arce. Er zijn veel economische wetten, waaronder kredieten, die moeten worden goedgekeurd door de Wetgevende Vergadering en die zijn geblokkeerd.

Sommige wetten zijn goedgekeurd omdat sectoren zouden profiteren van de uitvoering ervan, bijvoorbeeld de aanleg van cassettedecks tussen provincies of tussen het ene departement en het andere. De goedkeuring kwam pas na enkele maanden, een vertraging waarmee ze blijkbaar, niet zonder reden, beoogden dat de uitvoerende macht de prijs betaalde. Want de mensen dachten dat het de regering was die dit of dat project niet wilde uitvoeren, terwijl in werkelijkheid het financieringsmechanisme praktisch bevroren en geblokkeerd is in de Plurinationale Wetgevende Vergadering.

Vervolgens werd de wet op de toetreding tot MERCOSUR maandenlang in de archieven van de Wetgevende Vergadering vastgehouden. Het is niet alleen stopgezet, maar bovendien hebben ze het eerst afgewezen en twee weken geleden goedgekeurd. Er is dus sprake van coördinatie.

En wat betreft de kwestie van de gerechtelijke verkiezingen, probeerden ze een wet op te leggen die werd tegengehouden door de parlementaire afdeling die samenwerkt met Arce, in feite om de magistraten en de gebouwen van de gerechtelijke instantie opnieuw op te splitsen. Er is dus een gezamenlijke actie, zelfs een gelijkenis van het verhaal dat wordt gebruikt tegen de regering, die corrupt zou zijn, de drugshandel beschermt en privébezit aanvalt. Stel je voor, de Beweging naar Socialisme maakt deel uit van een verhaal over privébezit dat wordt gebruikt tegen de regering van Luis Arce.

Waarom de staatsgreep met succes werd gestopt

Ik wil afsluiten met enkele aspecten aan te stippen die naar mijn mening fundamenteel waren voor het verslaan van de couppoging, in aanvulling op wat in het eerste punt is aangegeven.

Ten eerste: de snelle mobilisatie van het volk om hun wettelijk en legitiem gevormde regering te verdedigen, niet alleen in La Paz, waar mensen massaal naar Plaza Murillo trokken, maar ook in verschillende delen van het land waar rally’s, concentraties en marsen ter ondersteuning van de president en de verdediging van de democratie werden gehouden.

Ten tweede: de houding van Luis Arce, die, hoewel ze hem zelfs een helikopter aanboden om Casa Grande, het regeringspaleis in Bolivia, te verlaten, besloot te blijven en de confrontatie met de coupplegers aan te gaan. Hij ging zelfs naar de deur van het Quemado paleis, naast de Casa Grande, om de opstandige generaal te bevelen de troepen terug te trekken. Toen de generaal hem vertelde dat hij dat niet ging doen, liet Arce zich absoluut niet intimideren. Hij is niet weggegaan en heeft er nooit aan gedacht om af te treden. Het is duidelijk dat president Arce hiermee een waarde, een morele en een politieke kracht heeft laten zien.

Ten derde: de snelle reactie van de internationale gemeenschap, van progressieve regeringen, van links, zelfs van anderen die noch het een noch het ander zijn, die hun volledige steun aan de democratie en de wettig en legitiem samengestelde regering toonden. Ook de sociale organisaties kwamen snel in actie door op te roepen tot een nationale wegblokkade en een algemene staking voor onbepaalde tijd totdat de couppleger vertrekt, voor het geval de coup een feit zou zijn en de politieke macht met geweld zou hebben overgenomen.

gerelateerd (berichten in het subarchief Latijns Amerika en Cariben:)