geopolitiek,Globaal,Middenoosten |
29 juni 2025
Bron: Norman Finkelstein, 
substack 16 april 2024 (EN), 
dewereldmorgen donderdag 26 juni 2025 [NL) ~~~

Politicoloog Norman Finkelstein sloeg in april 2024 al alarm, omdat Israël de rest van de wereld meesleept richting afgrond. In zijn vlijmscherpe essay die hij toen publiceerde, vergeleek hij deze waanzin met de ondergangsmythe van Samson. Is er nog iets of iemand die de val kan stoppen?

Op de substack van de Amerikaanse politicoloog en Midden-Oostendeskundige Norman Finkelstein verscheen een jaar geleden dit essay waarin hij de aanval op Iran al voorspelt. “Eens Israël een land in het vizier heeft, kan enkel totale onderwerping het van zijn plannen doen afzien. Israël zal bijna zeker de provocaties blijven opstapelen tot Teheran geen andere keuze meer heeft en wel moet reageren”, schreef Finkelstein toen.

Op transport

Cassandra, afgebeeld door Evelyn De Morgan, voorspelde de ondergang van Troje. Beeld: Wikimedia Commons / Publiek Domein

Finkelstein opent zijn essay met een persoonlijke herinnering. Mijn moeder vertelde mij op een dag het verhaal van een uitgehongerde vrouw in het getto van Warschau die aan haar venster zat te jammeren dat al de Joden in het getto zouden gedood worden. De bewoners noemden haar Cassandra,[1] naar de onheilsprofetes uit de Griekse mythologie. Iedereen ging ervan uit dat ze gek was.

Achteraf gezien vermoedde mijn moeder dat ze op een of andere manier de waarheid had achterhaald: de Joden werden niet ‘hervestigd’ in het oosten, ze moesten op transport naar een plaats waar hun een gewisse dood te wachten stond.

Israël is geen ’schurkenstaat’, het is een krankzinnige staat

Ik heb tot nog toe geaarzeld om alarm te slaan. Maar op het risico af voor gek verklaard te worden, moet ik het luidop zeggen als een daad van politieke verantwoordelijkheid: Israël stormt op de afgrond af en sleept de rest van de wereld met zich mee.

Een rationele analyse van de huidige benarde situatie moet vertrekken van dit basisfeit: Israël is een krankzinnige staat. Geen ‘slechte speler’. Geen ’schurkenstaat’. Een krankzinnige staat.

Het hele opiniespectrum van de Israëlische elite overspant niet meer dan een vlooiensprong. Die elite zelf is een weerspiegeling van de brede Israëlische maatschappij die in overweldigende mate de genocide in Gaza steunt. Slechts een handvol Israëli’s heeft geweigerd in het leger te dienen.

‘Imbeciele realisten’

Aan de ene pool staan de ‘imbeciele realisten’ waarover de socioloog C. Wright Mills in de Amerikaanse context schreef: “Ze zijn uiteindelijk gaan geloven dat er (…) geen andere oplossing is dan oorlog, zelfs wanneer ze aanvoelen dat oorlog nooit een oplossing kan zijn (…) ze geloven nog altijd dat ‘winnen’ iets betekent, hoewel ze ons nooit zeggen wat.”[2]

Professor Benny Morris is in hetzelfde bedje ziek. Hij is gesofistikeerd, heeft gestudeerd, is seculier en in de woorden van C. Wright Mills een ‘imbeciel’. Hij heeft zelfs ooit ‘bewezen’ dat de Israëlische Joden niet konden samenleven met de barbaarse Palestijnen, aangezien uit statistieken bleek dat de Palestijnen meer verkeersongevallen veroorzaakten.[3]

Morris spoort de VS aan om mee in de aanval te gaan tegen Iran en wil Washington nerveus maken met de dreiging dat, als de VS niet toehapt, Israël de klus alleen zal klaren door Iran te trakteren op een atoombom.

Hoewel hij dat zo luchtig poneert, moet hij er zich toch van bewust zijn dat zo’n aanval niet alleen tientallen miljoenen Iraniërs zou uitroeien, hij gaat er allicht van uit dat ze het aan zichzelf te wijten hebben, maar dat die aanval ook een dodelijke vergelding zou uitlokken.

Hezbollah alleen zou naar verluidt over 150.000 raketten beschikken. Het zou als een boemerang kunnen terugkomen. Dat vooruitzicht schijnt Morris evenwel niet in het minst van zijn stuk te brengen.

‘Volslagen gekken’

Aan de andere kant staan de ‘volslagen gekken’, of zij die daar maar één stap van verwijderd zijn. “Het grootste gevaar voor Israël nu”, zei de vooruitziende Noam Chomsky al veertig jaar geleden, “is de ‘collectieve versie’ van Samsons[4] wraak op de Filistijnen: ‘Laat me ten onder gaan met de Filistijnen’, terwijl hij de tempel in puin legde.”

Samson drukt de pilaren van de tempel uiteen en stort zichzelf en iedereen de dood in. De term ‘Samson-optie’ staat bekend als de dreiging met kernwapens door Israël. Wikimedia Commons / Publiek Domein

De klonen van Samson die zich in Jeruzalem hebben genesteld zijn ofwel al compleet het noorden kwijt — “We zullen de niet-Joden rond ons doden en begraven, terwijl wijzelf met hen zullen sterven” — of ze doen alsof ze ‘het hoofd verliezen’ om zowel hun vijanden als hun bondgenoten zoveel schrik aan te jagen dat ze zich onderwerpen.

Maar, voorgewende waanzin muteert makkelijk in iets reëels naarmate de herhaaldelijk opgeroepen ingebeelde geesten binnensijpelen in de bovenkamers van de psyche. Het eindresultaat is dat die waanzin, reëel of bedacht, “rationele berekeningen twijfelachtig maakt”, omdat Israël “zou kunnen handelen op dezelfde manier als de zogenaamde ‘krankzinnige staten’.[5]

Verknipt

Een krantenbericht van half april had het over die neiging van Israël om uit te pakken met uitzinnige uitbarstingen: toen een hooggeplaatste Israëlische functionaris adviseerde enige voorzichtigheid aan de dag te leggen, al was het maar voor nu, meteen na een symbolische vergeldingsactie van Iran, eiste een extreemrechts regeringslid daartegenover juist dat Israël “uit de bol zou gaan”.[6]

De toespraak op de spoedbijeenkomst van de Veiligheidsraad van 14 april van de Israëlische vertegenwoordiger Gilad Erdan maakte duidelijk hoe verknipt Israël geworden is.

“Net als bij de opkomst van het nazisme, heeft de wereld stil gezwegen bij de opkomst van het sjiitisch-islamitische rijk”

Uit zijn masterclass in wat niet anders kan bestempeld worden dan ‘extreme projectie’ bleek dat Erdan er blijkbaar heilig van overtuigd was dat “het islamitische rijk van vandaag […] niet verschilt van het Derde Rijk van Adolf Hitler: Net als het naziregime zaait het ayatollahregime overal dood en verderf. […] De wereld heeft jarenlang de opkomst van het sjiitisch-islamitische rijk gadegeslagen. En net als bij de opkomst van het nazisme, heeft de wereld stil gezwegen”.

Erdan zei verder dat “de Iraanse ambities van wereldoverheersing moeten worden tegengehouden voordat de wereld wordt meegesleurd in een onomkeerbare situatie: in een regionale oorlog die kan escaleren naar een wereldoorlog.” Ook verklaarde hij dat Iran “met grote snelheid nucleaire capaciteit verwerft […] de tijd die het land nog nodig heeft voor de productie van een heel arsenaal van atoomwapens is nu weken, slechts weken”.

Als de wereld Iran niet beteugelt, zal Israël niet anders kunnen dan zelf die zware taak op zich te nemen en Hitlers Derde Rijk een halt toeroepen: “Wij worden langs alle kanten onder vuur genomen, vanaf elke grens […] Wij zijn omringd door de terreurgezanten van Iran. […] Alle terroristische groepen die Israël aanvallen zijn tentakels van dezelfde sjiitische octopus, de Iraanse octopus. En ik vraag u [aldus nog steeds Erdan] wees eerlijk als u antwoordt, wat zou u doen? Wat zou u doen als u in Israëls schoenen stond? Hoe zou u reageren als uw bestaan elke dag opnieuw bedreigd wordt? Niets doen is geen optie voor Israël. Wij zullen onze toekomst verdedigen.”

En hij stak zijn iPad in de lucht met een beeld waarop Israël zogezegd een Iraanse drone boven de Al-Aqsamoskee onderschept. Erdan eiste voor Israël zelfs de eer op de ware beschermer te zijn van de heilige plaatsen van de Islam. “Kijk naar deze video, die laat zien hoe Israël Iraanse drones boven de Tempelberg en de Al-Aqsamoskee onderschept” tegen zij in Teheran die deze heilige plaatsen bezoedelen.

De toon die hij aansloeg veranderde zijn retorische tussenkomst in een uitdagende beschuldiging: Wie durft tegenspreken?! “In elke toespraak en in ontelbare brieven”, ging Erdan verder, “heb ik de alarmbel geluid over Iran.” Hij heeft gelijk dat de alarmbel moet geluid worden maar hij slaat de bal mis over de bron van de waanzin. Medice, cura te ipsum! (Geneesheer, genees uzelf!)

Catastrofe dreigt

Zelfs als Erdan nog maar de helft van de Israëlische staat en maatschappij vertegenwoordigt — het aandeel is aantoonbaar veel hoger — dan dreigt een catastrofe.

Afgaand op wat de Israëlische leiders in het verleden gezegd hebben, leken ze toen al rijp voor het gekkenhuis. Bijvoorbeeld toen eerste minister Netanyahu op een vergadering van de VN een op Looney Tunes lijkende cartoon van de Iraanse bom opdiepte en zei dat niet Hitler maar de Palestijnse mufti van Jeruzalem de Endlösung [7] had uitgedokterd.

Looney Tunes is een klassieke tekenfilmserie bekend van grappige personages zoals Bugs Bunny en Daffy Duck. De tekenfilms staan vol van slapstick humor en dolle avonturen. Foto: Konrad Summers, Flickr.

Al in 1978, tijdens de Camp David-onderhandelingen, mijmerde president Carter over het Israëlische staatshoofd: “Het wordt almaar duidelijker dat er kan getwijfeld worden aan de rationaliteit van [Menachem] Begin.”[8]

Hoe dan ook scheidt een achterwaartse beschavingssprong het vroegere Israël van wat het nu is geworden. Abba Eban, de Israëlische VN-afgevaardigde ten tijde van de (“Zesdaagse”) oorlog van 1967 kon zonder blikken of blozen blijven mist spuien, zij het met volleerde welsprekendheid zoals het de ooit briljante student van de universiteit van Cambridge betaamt.

Toch kon met een rationale analyse (ik heb er mij overigens ooit eens aan gewaagd) de onjuistheid van zijn voorstellen bewezen worden.[9] Erdans toespraak hoeven we niet meer te analyseren, het is niet minder dan de tirade van een psychopaat.

Provocaties

Iran aanmanen voorzichtig te zijn en ‘de gek in de zaal’ niet te provoceren is niet langer een haalbare kaart, vrees ik. De bewijzen spreken voor zich: eens Israël een land in het vizier heeft, kan enkel totale onderwerping het van zijn plannen doen afzien.

Israël zal de provocaties opstapelen tot Teheran wel moet reageren

Als de “vijandelijke” macht zich verzet tegen de openingsprovocatie, zal Israël verder escaleren met de ene na de andere provocatie totdat het voor het geviseerde slachtoffer politiek onmogelijk wordt om verdere slagen te incasseren zonder terug te slaan.

Dat is precies wat gebeurde toen Israël de Egyptische president Gamel Abdel Nasser in het begin van de jaren 1950 als doelwit selecteerde.[10] De Israëlische eerste minister Ben-Gurion vreesde dat de “radicaal nationalistische” president van Egypte ooit de scepter zou zwaaien over een moderne staat die Israëls regionale ambities zou kunnen in toom houden.)

Dat is wat er gebeurde toen Israël zijn pijlen richtte op de Palestijnse bevrijdingsorganisatie PLO in Libanon in het begin van de jaren 1980.[11] (De Israëlische eerste minister Begin vreesde dat het ‘vredesoffensief’ van de PLO — de Palestijnen steunden de tweestatenoplossing, terwijl Israël er zich tegen verzette — internationale druk zou leggen op Israël om zich terug te trekken uit de Westelijke Jordaanoever.)

Dat is wat er ook gebeurde in 2002 tijdens de tweede intifada, toen Israël gericht Palestijnse leiders vermoordde.[12] (Eerste minister Sharon vreesde dat de Palestijnen hun gewapende aanvallen zouden stopzetten in ruil voor een onderhandeld staakt-het-vuren.)

Dat is wat gebeurde in 2008 toen Israël een staakt-het-vuren met Hamas verbrak om zijn Operation Cast Lead te lanceren.[13] (De Israëlische eerste minister Olmert vreesde dat Hamas internationale legitimiteit zou winnen toen het zijn politieke programma matigde.)

De betreurenswaardige waarheid is dat Iran het geweld niet lijdzaam kan ondergaan, dat zou neerkomen op nationale zelfmoord. Israël zal bijna zeker de provocaties blijven opstapelen tot Teheran geen andere keuze meer heeft en wel moet reageren. Het zou geen verrassing zijn als Israël ayatollah Khamenei zou vermoorden om dit vervolgens (met een knipoog) staalhard te ontkennen.

Aandacht afleiden

De Israëlische regering heeft altijd gebruik gemaakt van opportuniteiten om zijn vooraf uitgewerkte plannen op te leggen. In 1989, tijdens de moordpartij op het Tienanmenplein, porde Benjamin Netanyahu zijn regering aan om massaal Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever te verdrijven door gebruik te maken van de media-aandacht voor de gebeurtenissen in Beijing.

Op 4 november 2008, toen de VS voor het eerst een zwarte president verkoos, maakte eerste minister Olmert gebruik van de toenmalige media-aandacht om het staakt-het-vuren met Hamas te verbreken. Op 17 juli 2014, toen een lijnvlucht van Malaysia Airlines boven Oekraïne werd neergehaald, greep Netanyahu de media-aandacht voor die ramp aan om zijn moordende grondoffensief in Gaza, Operation Protective Edge genaamd, te lanceren.

De voorwendsels van 7 oktober en nu Irans ‘vergelding’ bieden de gestoorde bende in Jeruzalem een nooit geziene kans om hun land te bevrijden van de drievoudige bedreiging voor zijn regionale dominantie: de vernietiging van Gaza, Hezbollah en Iran.

De ‘mist’ die rond zo’n uitbarsting zou ontstaan, zou Israël zeker in staat stellen de Westelijke Jordaanoever etnisch te zuiveren. De hoop mag dan al bestaan dat er binnen het Israëlische leiderschap een mentaal gezonde fractie zal opstaan die deze onbesuisde duik in de afgrond de pas kan afsnijden, maar die kans is klein.

Hitlers biograaf Ian Kershaw merkte op dat de trage ontwikkeling van coupplannen tegen de Führer te wijten was aan een “diepe zin van gehoorzaamheid aan autoriteit en dienst aan de staat”, en het geloof dat het “verachtelijk en verraderlijk [was] om je eigen land in oorlog te ondermijnen.”

“Zelfs toen militaire rampen zich opstapelden, bleef de fanatieke steun voor Hitler bij een minderheid opmerkelijke veerkracht en sterkte tonen.”[14]

Netanyahu blijft opveren

Ook in de elitekringen van Israël zijn gelijkaardige kenmerken aanwezig, je kunt er nauwelijks naast kijken. Hoewel Netanyahu’s critici al jaren zijn politiek overlijdensbericht schrijven, blijft ook hij telkens opnieuw opveren ondanks zijn misstappen.

Hoe dat komt? Doordat de Israëliërs zichzelf in hem weerspiegeld zien. Netanyahu IS Israël: een verfoeilijke, narcistische Joodse supremacist voor wie alleen Joden een plaats hebben in Gods grote plan.

Het is grotendeels Israël zelf dat zich in die hoek heeft gebokst

En tot slot moet erkend worden dat niet alle Israëlische angsten ongegrond zijn — de wens dat Israël van de kaart zou geveegd worden, is alvast wijd verspreid, terwijl de macht van het land zo geslonken is dat het alleen nog zijn buren met terreur tot onderwerping kan dwingen.

Maar het is grotendeels Israël zelf dat zich in die hoek heeft gebokst. Vóór 7 oktober ijverde Hamas voor een tweestatenoplossing; Iran van zijn kant schaarde zich telkens achter de meerderheid in de Algemene Vergadering van de VN en steunde die tweestatenoplossing. Israël stemde tegen.

Zal eerste minister Netanyahu weerstand kunnen bieden aan de onweerstaanbare verleiding om de regionale Gordiaanse knoop te ontwarren of zal hij zoals Samson de tempel — de rest van ons — met zichzelf ten val brengen? Cassandra zou wellicht zeggen: “Alles is mogelijk!

Dit essay, een voorspelling, verscheen al in april 2024 (dus voor de bombardementen op Iran) op de substack van de Amerikaanse politicoloog en Midden-Oostendeskundige Norman Finkelstein. Daar kan je je ook inschrijven op zijn nieuwsbrief. De vertaling is van Marina Mommerency.

Notes:

[1] De mythe rond Cassandra gaat over een onheilsvoorspelling waaraan niemand geloof hecht maar die toch bewaarheid wordt. (nvdr)

[2] Mills, Causes of World War III.

[3] Morris, ‘One State, Two States’.

[4] Samson (c.q. Simson) is een bijbels figuur die als rechter strijd voerde tegen de Filistijnen. (nvdr)

[5] Chomsky, ‘Fateful Triangle’. Onderzoeksjournalist Seymour Hersh breidde later Chomsky’s inzichten verder uit in The Samson Option.

[6] New York Times, 15 april 2024.

[7] De Endlösung (Eindoplossing) was de nazi-term voor het systematische plan om de Joden in Europa uit te roeien, wat leidde tot de Holocaust tijdens de Tweede Wereldoorlog.

[8] Carter, White House Diary.

[9] Finkelstein, ‘Image and Reality of the Israel-Palestine Conflict’.

[10] Benny Morris, ‘Border Wars’.

[11] Robert Fisk, ‘Pity the Nation’.

[12] Norman Finkelstein, ‘Beyond Chutzpah’.

[13] Norman Finkelstein, ‘Gaza’.

[14] Kershaw, ‘Hitler, 1936-1945: Nemesi’.

Gerelateerd (eerdere artikelen in dit archief):