Het EU-sanctieregime aanvechten: Nicaragua, Cuba en Venezuela – Openbaar Archief

2021-02-17

Bron: Manu Pineda, 
Public Reading Rooms, 17 februari 2021 ~~~

Manu Pineda, lid van het Europees Parlement, schrijft:

De Europese Unie wil in de komende maanden een nieuw mechanisme van sancties invoeren. Wij, links, verzetten ons er sterk tegen dat dit een instrument wordt om in te grijpen in de soevereiniteit van de volkeren.

In de eerste plaats is het belangrijk eraan te herinneren dat alleen de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties de bevoegdheid heeft om op internationaal niveau sancties op te leggen, overeenkomstig de artikelen 39 en 41 van het Handvest van de Verenigde Naties. Door de Europese Unie opgelegde sancties zijn derhalve alleen legitiem wanneer zij worden opgelegd aan landen van de Europese Unie zelf. Voor het overige gaat het om onwettige en unilaterale dwangmaatregelen die de Verenigde Staten en de EU aan bepaalde landen opleggen als een vorm van collectieve bestraffing.

Maar daarnaast zijn sancties en blokkades te midden van een wereldwijde pandemie zoals COVID-19 nog schandaliger, als dat al mogelijk is. De VN-Mensenrechtenraad heeft reeds zijn bezorgdheid geuit over deze unilaterale extraterritoriale dwangmaatregelen, en de speciale rapporteur heeft zelf verzocht deze maatregelen op te heffen of te versoepelen zodat de mensen basisproducten zoals ontsmettingsmiddelen, zeep, beademingsapparatuur of andere medische uitrusting voor ziekenhuizen kunnen krijgen.

Vanuit de Europese Unie

En te midden van deze context besluit de Europese Unie haar eigen alomvattende sanctieregeling vast te stellen. Vermeldenswaard is dat het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid van de EU al enige tijd in toenemende mate zijn toevlucht neemt tot sancties, als een vermeende “methode” om de mensenrechten in andere landen te verdedigen. Zo hebben we het punt bereikt waarop de EU verantwoordelijk is voor ongeveer 36% van de sancties die wereldwijd worden opgelegd, waarbij het Europees Parlement een hoofdrolspeler is.

Laten we ons concentreren op de feiten, het Europees Parlement heeft deze jaren geleden herhaaldelijk de noodzaak verdedigd om op Europees niveau een mechanisme in te stellen voor sancties tegen mensenrechtenschendingen, ondanks het feit dat – zoals we al weten – de rechtmatigheid van deze sancties in twijfel wordt getrokken.

Precies in maart 2019 werd een resolutie over een Europees sanctieregime aangenomen en al aan het eind van datzelfde jaar, maar vooral gedurende heel 2020, hebben zowel de Europese Raad, als de ministeries van Buitenlandse Zaken van de lidstaten en de Hoge Vertegenwoordiger van de EU (voorheen Federica Mogherini, nu Josep Borrell) zich voorgenomen om dit Europese sanctiebeleid vorm te geven. Nederland was in deze kwestie ongetwijfeld het leidende land binnen de Europese Unie. (nadruk toegevoegd door redaktie)

Uiteindelijk is het kader van dit alomvattende EU-sanctieregime op 8 december 2020 in werking getreden, nadat het door de Raad was goedgekeurd.

Misschien hebben sommigen van u wel eens gehoord van dit Europese sanctieregime dat de “EU Magnitsky Act” wordt genoemd. De wet heeft nog geen officiële naam, maar rechtse en extreemrechtse groeperingen in het Europees Parlement hebben hem zo genoemd, als duidelijke verwijzing naar de wet die de Verenigde Staten in 2012 hebben ingevoerd om Russische functionarissen te straffen die worden beschuldigd van de dood van advocaat Sergej Magnitski, en die een wereldwijd toepasbare wet is geworden die de regering van de VS machtigt sancties op te leggen aan eenieder die die regering zelf en eenzijdig beschouwt als een schending van de mensenrechten.

Als overzicht van deze regeling die op het punt staat het licht te zien in de Europese Unie, kunnen we zeggen dat zij in theorie tot doel heeft personen, entiteiten en lichamen (zowel staten als niet-statelijke) te vervolgen die verantwoordelijk zijn voor ernstige schendingen en misbruiken van de mensenrechten waar ook ter wereld. Personen en entiteiten die financiële, technische of materiële steun verlenen aan personen/entiteiten op deze lijst, kunnen ook worden vervolgd.

De sancties zullen bestaan uit reisverboden en het bevriezen van tegoeden en economische middelen – ook hier voor zowel personen als entiteiten. En het zal personen en entiteiten van de Europese Unie verboden worden financiële, technische of materiële steun te verlenen aan degenen die op de lijst staan.

De schendingen en misbruiken van de mensenrechten die door de regeling worden aangepakt, zijn genocide, misdaden tegen de menselijkheid, foltering en andere wrede behandelingen, slavernij, buitengerechtelijke executies, gedwongen verdwijningen van personen en willekeurige detentie. Ook schendingen of misbruiken die wijdverbreid of systematisch zijn of anderszins van belang voor de doelstellingen van het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid, komen aan de orde.

Wie zet deze personen of entiteiten op deze fameuze lijst? Welnu, de Hoge Vertegenwoordiger van de EU voor het buitenlands beleid kan voorstellen indienen bij de Raad, en vervolgens is het de Raad die op basis van deze voorstellen de definitieve lijst zal vaststellen. Deze lijst zal unaniem door alle lidstaten moeten worden goedgekeurd.

Ik zou hier één ding willen benadrukken: het hele proces, met inbegrip van wie al dan niet op de lijst komt, is vertrouwelijk. En het opleggen van sancties zal onder de verantwoordelijkheid van de lidstaten vallen. Er is dus geen sprake van een onafhankelijk orgaan in dit proces, en zowel het maatschappelijk middenveld als het Europees Parlement zijn wederom van het proces uitgesloten. Ook worden er geen objectieve criteria voorgesteld om over sancties te beslissen.

Negatieve punten om te benadrukken

1) Enerzijds is het verontrustend dat dit mechanisme vrijwel zeker zal worden gebruikt als een nieuw instrument voor inmenging in derde landen, waarbij de mensenrechten als wapen worden ingezet.

2) Er liggen geen uniforme en objectieve criteria op tafel om over de toepassing van sancties te beslissen. Wat betekent dit? Wat we al weten: dat als de schenders van de mensenrechten uit bevriende landen komen, er zeker geen consequenties zullen zijn.

3) Opvallend is ook het gebrek aan transparantie in het hele proces en in de besluitvorming. Bovendien is het proces waarmee informatie wordt verkregen over personen of entiteiten niet transparant, en vaak wordt deze informatie verkregen van inlichtingendiensten.

4) Het is waar dat de Europese Unie veel nadruk legt op het feit dat dit een gericht sanctiemechanisme is (d.w.z. niet een heel land), maar we weten dat gerichte sancties niet kunnen voorkomen, dat de burgerbevolking van een land schade wordt berokkend.

Samenspel van de krachten in het Europees Parlement

Voor ons is het een principekwestie om ons krachtig te verzetten tegen dit toekomstige Europese sanctieregime. In de komende maanden zullen we in het Europees Parlement zeker debatten over deze kwestie voeren, maar eerlijk gezegd is dat niet gemakkelijk voor ons.

We moeten de realiteit van het Europees Parlement begrijpen, waar de tendens van rechts, maar vooral van extreem-rechts, zeer sterk is, en laatstgenoemden steeds meer de overhand krijgen in het politieke discours, ondanks het feit dat ze geen numerieke meerderheid hebben. Op dit moment is extreem-rechts vertegenwoordigd in de parlementaire fractie van de Europese Conservatieven en Hervormers (ECR), in de parlementaire fractie Identiteit en Democratie (ID) en ook binnen de Europese Volkspartij (EVP) zelf, die ermee heeft ingestemd de formatie van Viktor Orbán (Hongarije) in haar gelederen te hebben. Met andere woorden, we hebben extreem-rechtse leden in niet meer en niet minder dan 3 van de 7 parlementaire fracties.

En daardoor zijn we getuige van debatten waarin, zelfs van fracties die zichzelf als progressief bestempelen, hun haatzaaiende taal met volstrekte normaliteit in de parlementaire zetel wordt aangenomen. Een voorbeeld hiervan is te zien in de manier waarop het Europees Parlement de kwestie van het nieuwe pact inzake migratie en asiel heeft behandeld, waarbij het met zeer weinig vraagtekens accepteert dat het Europese buitenlandse beleid in dit opzicht neerkomt op meer Fort Europa, meer deportaties, meer overeenkomsten met derde landen om mensen die naar ons continent komen op de vlucht voor conflicten, versneld uit te zetten, en waarbij het de bedoeling is dat lidstaten die geen migranten willen opvangen, geld op tafel leggen om hun terugkeer te betalen. Dit is een schandaal op het gebied van de mensenrechten, en toch zijn het slechts enkelen onder ons die hierop wijzen en het aan de kaak stellen. Maar het meest schandalige en illustratieve geval van minderwaardigheidscomplex en capitulatie voor ultrarechtse standpunten van de meerderheid van het Europees Parlement was de goedkeuring van een beruchte resolutie waarin communisme werd gelijkgesteld met nazisme en fascisme.

Hetzelfde geldt voor sancties. Bij dergelijke debatten in het Europees Parlement wordt bijna als vanzelfsprekend aanvaard dat het opleggen van unilaterale sancties tot de bevoegdheden van de EU op het gebied van het buitenlands beleid behoort. En helaas wordt dit niet alleen door de extreem-rechtse fracties aanvaard.

Dit is de correlatie tussen de krachten in het Europees Parlement, we kunnen onszelf niet voor de gek houden. Hieraan moeten wij toevoegen wat wij al geruime tijd aan de kaak stellen, namelijk dat het buitenlands beleid van de Europese Unie voortdurend ondergeschikt wordt gemaakt aan het buitenlands beleid van de Verenigde Staten. Ons standpunt is duidelijk, en wanneer we kunnen, benadrukken we het tegenover de heer Josep Borrell, vicevoorzitter en hoge vertegenwoordiger: het is dringend noodzakelijk dat de EU haar ondergeschiktheid aan Washington opgeeft en een autonoom buitenlands beleid gaat voeren.

Anders gebeuren er dingen als deze: we staan nu op het punt een sanctiemechanisme goed te keuren, zoals de Verenigde Staten hebben gedaan, waardoor ook de Europese Unie in de illegaliteit terechtkomt. Een Europees mechanisme dat, naar het zich laat aanzien, gebruikt zal blijven worden om te vuren op de landen die de Verenigde Staten als doelwit hebben: China, Rusland, Venezuela, Iran…. en dat nooit zal worden gebruikt tegen het Saoedische of Israëlische regime, noch tegen de Colombiaanse narcoregering of tegen vele andere die systematisch de mensenrechten schenden maar door de Amerikaanse regering worden beschermd.

Ik herhaal het nogmaals: alleen de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft de bevoegdheid om internationale sancties op te leggen, al het andere is moedwillig negeren van het internationaal recht.

Om af te ronden…

Kortom, zoals u ziet is het scenario helemaal niet bemoedigend voor de Europese Unie. Dit nieuwe beleid zal worden toegevoegd aan het wrede sanctiebeleid dat de VS blijft voeren. We mogen niet vergeten dat de komst van Trump naar het Witte Huis een sterke rem zette op de vooruitgang die de regering-Obama had geboekt in de betrekkingen tussen de VS en Cuba, door zelfs de geldovermakingen vanuit de Verenigde Staten naar het eiland te beperken, in de wetenschap dat deze een bron van inkomsten zijn die van groot belang is voor de economie van het eiland, en door tevens de niet-familiale reizen van Amerikanen te beperken. Meer recentelijk, in september 2020, onthulde Trump een verbod voor Amerikaanse burgers om te verblijven in hotels met eigendomsbanden met de Cubaanse regering.

Wat te zeggen van Venezuela, waar unilaterale sancties ertoe hebben geleid dat het land vandaag slechts 1% van de buitenlandse valuta ontvangt die het in 2014 ontving uit de verkoop van olie, terwijl die olie ongetwijfeld een van de belangrijkste motoren van de nationale economie is. In het Europees Parlement wordt voortdurend over dit land gedebatteerd, de EU heeft al een reisverbod voor bepaalde functionarissen ingesteld en een embargo op tegoeden bij banken van het Europese blok ingesteld, en in november heeft zij laten weten dat zij de sancties tot november 2021 zal verlengen, met als doel “democratische oplossingen te bevorderen en politieke stabiliteit tot stand te brengen”.

Tot slot heeft de EU zich ook uitgesproken tegen Nicaragua. In oktober werd met een overweldigende meerderheid (609 stemmen voor, 21 tegen, 64 onthoudingen) een resolutie goedgekeurd waarin werd opgeroepen tot nieuwe sancties tegen Managua.

De toekomst van de sanctieregeling van de EU zal de komende maanden op tafel liggen en het is te verwachten dat wij verscheidene debatten over deze kwestie zullen voeren. Wij van onze kant zullen blijven opkomen voor coherentie: verwerping van unilaterale sancties die op geen enkele wijze bijdragen tot vrede of stabiliteit en die niets anders zijn dan een vreselijk beleid van het tot wapen maken van de mensenrechten, om deze in dienst te stellen van de belangen van bepaalde mogendheden.

Degenen onder ons die werkelijk opkomen voor de mensenrechten, de eerbiediging van de soevereiniteit en de vrede, zullen de eerbiediging van het internationaal recht blijven steunen.

Manu Pineda is lid van het Europees Parlement voor Izquierda Unida, Verenigd Links van Spanje. Dit artikel werd oorspronkelijk door Manu gepresenteerd als een toespraak op een conferentie tegen de sancties van de VS en de EU tegen Nicaragua, Cuba en Venezuela.

Gerelateerde berichten en analyses in dit archief: