Afrika |
24 augustus 2023
Bron: M. K. BHADRAKUMAR  
indianpunchline 23 augustus 2023 ~~~

De 4 weken oude onrust in de West-Afrikaanse staat Niger neemt een merkwaardige wending die niet langer past in een binaire visie van “neokolonialisme en imperialisme” versus “nationale bevrijding”. De coupplegers van Niger maken toenadering tot de Verenigde Staten en houden de Russische militaire aannemers, Wagner PMC, op afstand – althans, in de huidige fase van de machtsoverdracht.

De snelheid waarmee Washington Kathleen FitzGibbon, een ervaren Afrika-ambassadeur met een achtergrond in de inlichtingendiensten, als nieuwe ambassadeur in Niamey heeft aangesteld, geeft aan dat diplomatie de voorkeur geniet, terwijl alle opties op tafel blijven liggen.

De Washington Post merkte vandaag in een redactioneel artikel op dat “de twee legers [van de VS en Niger] de afgelopen tien jaar nauw hebben samengewerkt: Officieren zijn vertrouwd met elkaar en de generaals van Niger werden niet als anti-Amerikaans beschouwd.”

Ook het rapport van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken over ambassadeur FitzGibbon benadrukt dat haar haastige aanstelling tot doel heeft ” de pogingen te versterken om de politieke crisis op dit kritieke moment te helpen oplossen” en dat haar “diplomatieke focus zal liggen op het bepleiten van een diplomatieke oplossing”.

Interessant is dat de verklaring zich beperkt tot een oproep voor de vrijlating van de afgezette president en zijn familieleden en de eerdere specifieke eis met betrekking tot zijn herbenoeming negeert. De lezing geeft aan dat de diplomatie van de VS het net wijd uitwerpt en zich niet zal beperken tot de Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten (ECOWAS).

Aan de vooravond van de aankomst van ambassadeur FitzGibbon in Niamey had de New York Times een interview met Ali Lamine Zeine, de voorgedragen premier van Niger. Zeine, de hoogste burgerambtenaar in de militaire junta, sprak ongetwijfeld namens de generaals en richtte zich tot het westerse publiek.

Zeine’s opmerkingen suggereren dat de heersende cabal in Niamey een slimme bende is die op zoek is naar een directe relatie met de VS. De ECOWAS zelf zit inderdaad met twee handen in het haar na haar eerste persoonlijke interactie met de coupp-leider generaal Abdouramane Tchiani in het weekend.

De ECOWAS-bemiddelingsmissie werd geleid door generaal Abdulsalami Abubakar, de enorm invloedrijke staatsman en kingmaker, die Nigeria’s laatste militaire staatshoofd was en een bron van moreel gezag die zich aan zijn woord had gehouden om de macht over te dragen aan een democratisch gekozen regering, waardoor de langverwachte droom van de Nigerianen werkelijkheid werd.

Na zijn terugkeer uit Niamey informeerde Abubakar president Bola Tinubu en sprak later met de media waar hij zijn optimisme uitsprak dat de crisis in Niger waarschijnlijk niet verder zal verslechteren dan diplomatie. Gevraagd of er een mogelijkheid was om een militaire actie van ECOWAS in Niger te vermijden, verklaarde Abubakar: “Hopelijk zal diplomatie hier verbetering in brengen. Niemand wil oorlog, het loont niemand, maar onze leiders hebben gezegd dat als alles mislukt – en ik denk niet dat alles zal mislukken – we ergens zullen komen, we uit deze puinhoop zullen komen.”

Kort gezegd staat Niger voor een ” onoverzichtelijke ” situatie in plaats van een revolutionaire situatie. Misschien zijn er bepaalde Bonapartistische elementen waarneembaar – waarvoor natuurlijk genoeg schuldigen zijn, want de Afrikaanse elites en hun falen zijn een belangrijke factor, niet alleen omdat de publieke opinie hen associeert met Frankrijk, maar ook door de dubbele malaise van een armoede aan politieke ideologieën en populisme, naast de opkomst van nieuwe generaties jongeren die gefrustreerd zijn door een status-quo die, in hun ogen, door Frankrijk is gemaakt.

Daarom is het belangrijk om te stellen dat de dreiging dat Rusland het vacuüm vult, overdreven is en geen rechtvaardiging mag zijn voor een westerse interventie. Wat we moeten begrijpen is dat een deel van de aantrekkingskracht van Rusland is dat veel Afrikanen Moskou zien als een soort “anti-Frankrijk”. Omgekeerd geldt dat hoe minder Frankrijk als uitbuitende ex-koloniale macht in de populaire verbeelding leeft, hoe minder de symbolische aantrekkingskracht van Rusland zal worden.

Men kan zien dat de Russen zelf dit begrijpen achter de antikoloniale, anti-imperialistische retoriek van Moskou. Een commentaar in het Russische dagblad Nezavisimaya Gazeta merkte drie dagen geleden op: “Voor de Russische Federatie is het opmerkelijk dat de putschisten zich voor het eerst distantieerden van Rusland en de PMC’s van Wagner en het Westen verzekerden dat ze bereid waren om politiek en economisch met hen samen te werken.”

Generaal Tchiani, die aan het hoofd staat van de putschisten, is echter niet van plan om de macht op te geven. Aan de andere kant herhaalt hij niet langer dat voormalig president Bazum berecht zal worden. De ECOWAS-delegatie die de afgezette president Mohamed Bazoum heeft ontmoet, schatte in dat hij niet in groot gevaar is. De putschisten hebben gehoor gegeven aan de strenge waarschuwing van Washington.

Generaal Tchiani distantieert zich ook van de luidruchtige publieke steun aan de putschisten, die hem in verlegenheid lijkt te brengen. Het belangrijkste is volgens het Russische dagblad dat “afgaande op de recente acties en verklaringen van de Nigerese militairen, ze echt niet alle mogelijkheden voor een dialoog met Frankrijk, de Verenigde Staten en de organisaties die ze steunen, willen verbreken.

In het interview met de New York Times schetste Zeine de hoofdlijnen van de prioriteiten van het buitenlands beleid van de nieuwe autoriteiten. Hij verwierp categorisch de veronderstellingen en beweringen dat Moskou achter de coup zou zitten. “Ik zie geen intenties van de militaire regering van Niger om samen te werken met Rusland of met de Wagner-groep,” zei Zeine.

Hij waarschuwde het Westen zelfs om discreet te zijn en Niger niet in de armen van de Wagner te drijven. (Volgens berichten is het geduchte hoofd van Wagner, Jevgeni Prigozjin, naar buurland Mali in de Sahel gevlogen, wat de speculaties aanwakkert).

Het belangrijkste is dat Zeine duidelijk aan New York Times heeft verteld dat de pro-Franse koers van het buitenlands beleid van Niger ongewijzigd zal blijven, zelfs onder de nieuwe autoriteiten. “We hebben aan Franse universiteiten gestudeerd, onze officieren hebben in Frankrijk gestudeerd,” zei hij.

Over het geheel genomen merkte Nezavisimaya Gazeta wrang op: “Afgaande op het interview is het enige dat Tchiani en zijn medewerkers willen een herziening van de voorwaarden voor samenwerking met de voormalige metropool. Zoals Zeine het uitdrukte, “we willen gewoon gerespecteerd worden.” Het is denkbaar dat dit verwijst naar de herziening van de voorwaarden voor de winning van de uranium- en goudreserves van Niger. Beide zijn nu opgeschort.

Dit gezegd hebbende, is er grote onzekerheid over de werkelijke bedoelingen van de hoofdrolspelers. Probeert de junta, die klassenbelangen of bedrijfsbelangen heeft, enkele concessies te doen om haar gezicht te redden of koopt ze gewoon tijd? Is het Westen zijn eerdere strikte eisen van onmiddellijk herstel van het democratisch bewind aan het terugschroeven naar een bescheiden realistische verwachting om Bazoum in ballingschap te laten gaan en de putschisten vast te pinnen op een tijdlijn voor de overdracht van de macht aan een gekozen regering? Er zijn geen gemakkelijke antwoorden.

Een belangrijke druppel op de gloeiende plaat is dat de Afrikaanse Unie dinsdag tijdens een vergadering in haar hoofdkwartier in Addis Abeba het lidmaatschap van Niger opschortte en besloot dat ze tijd nodig had om de implicaties van een eventuele gewapende interventie in dat land te bestuderen.

De binnenlandse opinie in Nigeria is ook fel gekant tegen elke militaire interventie van ECOWAS. Soortgelijke interventies in Liberia en Sierra Leone liepen immers niet goed af. Nigeria werd door Westerse mogendheden om de tuin geleid en bleef achter met een beerput. Nigeria heeft zijn handen vol aan een ernstige interne veiligheidssituatie die geen afleiding duldt. De noordelijke Nigeriaanse provincies hebben tribale en etnische banden met Niger en zijn tegen oorlog.

Topfoto: Generaal Abdouramane Tchiani, die op 26 augustus 2023 de macht overnam in Niger, stond eerder aan het hoofd van de elite van de Presidentiële Garde.