Brazilie |
2022-11-27
Bron: Andrew Korybko 
korybko.substack.com 31 oktober 2022 ~~~

Lula en Bolsonaro zijn opvallende uitzonderingen op de oversimplificatie dat hedendaagse leiders in de Nieuwe Koude Oorlog ofwel unipolaire liberaal-globalisten ofwel multipolaire conservatief-soevereignisten zijn, aangezien de eerste kan worden omschreven als een multipolaire liberaal-globalist terwijl de tweede een unipolaire conservatief-soevereignist was. Dit is weliswaar een onvolmaakte beoordeling, maar zij maakt niettemin een belangrijk punt duidelijk: elke leider heeft belangrijke eigenaardigheden die de analyse van zijn buitenlands beleid bemoeilijken.

De terugkeer van Luiz Inácio Lula da Silva (in de volksmond Lula) naar het Braziliaanse presidentschap na de tweede ronde van de verkiezingen van zondag wordt door velen geïnterpreteerd als een overwinning van de multipolaire krachten in de wereld. Dit oordeel is gebaseerd op het onafhankelijke buitenlandse beleid van Lula tijdens zijn vorige twee ambtstermijnen, dat de VS ertoe aanzette “Operation Car Wash” tegen hem en zijn opvolger te organiseren als onderdeel van de hybride oorlog van de afnemende unipolaire hegemoon tegen Brazilië. Zijn uiteindelijke vervanging door Jair Bolsonaro werd geïnterpreteerd als een nederlaag voor de multipolaire krachten in de wereld, ergo waarom zijn herverkiezing wordt gezien als een overwinning.

De realiteit is dat alles een beetje ingewikkelder is dan bovenstaande oversimplificatie, die weliswaar tot voor kort geldig leek. Bolsonaro kon inderdaad alleen worden verkozen omdat hij als opkomende (zogenaamde “dark horse”-) kandidaat opdook nadat de hybride oorlog van de VS tegen Brazilië de bestaande politieke klasse in diskrediet had gebracht en de bevolking van zijn land dus hongerig maakte naar een Trump-achtige verandering. Het is ook waar dat hij ideologisch op één lijn zit met de voormalige Amerikaanse leider, vooral wat betreft zijn felle pro-Israëlische sympathieën en conservatieve binnenlandse visie, maar daar houden de overeenkomsten tussen hen op.

Bij zijn aantreden heeft Bolsonaro zijn anti-Chinese campagnebeloften niet waargemaakt en ook de eis van de VS dat Brazilië de anti-Russische sancties naleeft na de laatste fase van het Oekraïense conflict dat op 24 februari begon, niet ingewilligd. Deze “dark horse” was duidelijk niet van plan zich door een Amerikaanse president te laten berijden. Daarentegen bleef Bolsonaro doorgaan met het beleid waarvan hij en zijn team overtuigd waren dat het de objectieve nationale belangen van Brazilië bevorderde, zoals zij die zagen. Hoewel hij van Lula verschilde in gevoelige kwesties zoals Venezuela, sloot hij zich bij hem aan in andere kwesties zoals Rusland.

Deze verrassende uitkomst van het buitenlands beleid leidde tot vijf intrigerende observaties. Ten eerste, hoewel Bolsonaro’s opkomst aan de macht werd georkestreerd door de VS, was hij uiteindelijk niet hun pion. Ten tweede waren de gemeenschappelijke belangen die hij met zijn beschermheer deelde meer het gevolg van het feit dat zijn ideologische visie af en toe overeenkwam met het beleid van dat land dan van iets anders. Ten derde, de basis van diezelfde visie was zijn oprechte geloof in soevereiniteit zoals hij die zag. Ten vierde was dit verantwoordelijk voor enkele breuken in het buitenlands beleid met de VS. En tenslotte had Bolsonaro zo zijn eigen versie van multipolariteit.

Het lijdt geen twijfel dat ook Lula sterk gelooft in multipolariteit, zij het vanuit zijn eigen ideologische perspectief. Waarin hij verschilt van Bolsonaro is dat eerstgenoemde meer liberaal-globalistisch is, terwijl laatstgenoemde veel conservatiever-soevereinistisch is. Ter toelichting: de ideologische dimensie van de Nieuwe Koude Oorlog kan worden vereenvoudigd als de strijd tussen unipolaire liberaal-globalisten (ULG’s) en multipolaire conservatief-soevereignisten (MCS). Elk van hun drie geassocieerde kenmerken werd hier kort aangestipt en zal nu worden samengevat.

ULG’s zijn unipolair wat betreft het wereldsysteem dat zij willen handhaven; liberaal wat betreft de sociaal-culturele waarden die zij in hun landen willen uitdragen; en globalistisch omdat zij vinden dat de rest van de wereld ook hun modellen moet overnemen. MCS daarentegen zijn multipolair wat betreft het wereldsysteem dat zij willen opbouwen; conservatief als het gaat om de sociaal-culturele waarden die zij binnen hun land willen verdedigen; en soevereinistisch omdat zij vinden dat niet iedereen hun model hoeft over te nemen.http://zububrothers.com/2022/05/06/whats-dishonestly-smeared-as-russian-propaganda-is-just-the-multipolar-worldview/

Lula en Bolsonaro zijn opvallende uitzonderingen op deze vereenvoudigingen, aangezien de eerste kan worden omschreven als een multipolaire liberaal-globalist, terwijl de tweede een unipolaire conservatief-soevereignist is. Dit is weliswaar een onvolmaakte beoordeling, maar een die niettemin dient om een belangrijk punt te maken: elke leider heeft belangrijke eigenaardigheden die analyses van hun buitenlands beleid bemoeilijken en dus verklaren waarom zij beiden streven naar een evenwicht tussen de door de VS geleide Gouden Miljard van het Westen en het gezamenlijk door BRICS en SCO geleide Mondiale Zuiden waarvan Brazilië deel uitmaakt.

Te beginnen met Bolsonaro, die diende tijdens de meest cruciale fase van de Nieuwe Koude Oorlog tot nu toe. Hij wordt beschouwd als sympathiserend met de geest van het unipolaire leiderschap van de VS, maar wilde toch de traditionele sociaal-culturele waarden van zijn land verdedigen tegen de pogingen van de Democraten om die uit te hollen.
Lula staat meer openlijk sympathiek tegenover multipolariteit dan Bolsonaro, maar deelt de hyperliberale opvattingen van de heersende democratische elites in de VS. Hij is ook zeer bevriend met het globalistische World Economic Forum, dat Bolsonaro veracht.

Dit inzicht doet sterk vermoeden dat Lula’s buitenlands beleid inderdaad zo evenwichtig zal zijn als hij in mei aangaf. Aan de ene kant zal hij vrijwel zeker de BRICS-vriendelijke koers voortzetten die hij aanvankelijk heeft ingezet en die Bolsonaro tot zijn eer heeft voortgezet, maar de terugkerende leider zal waarschijnlijk ook de betrekkingen van Brazilië met de Gouden Biljoen verbeteren vanwege hun vergelijkbare hyperliberale ideologieën. Dat zou in principe een pragmatische geostrategische uitkomst zijn die in zekere zin vergelijkbaar is met wat India met succes voor elkaar heeft gekregen, maar de binnenlandse gevolgen zouden wel eens kunnen leiden tot een verdere verscherping van de binnenlandse verdeeldheid.

Het valt natuurlijk nog te bezien hoe dit scenario zich in de praktijk zal ontvouwen, maar Lula is een diehard ideoloog die vurig gelooft in zijn standpunten en dus zeer gedreven is om ze uit te voeren. Hij heeft ook net historische gerechtigheid geproefd na zijn terugkeer als president na zijn schandalige afzetting door de VS als gevolg van de hybride oorlog van die afnemende unipolaire hegemon tegen Brazilië, die werd georganiseerd als straf voor zijn onafhankelijk buitenlands beleid. Deze factoren bemoeilijken voorspellingen over zijn beleid, aangezien een deel van hem zich uit principe tegen de VS zou kunnen verzetten, terwijl een ander deel zich vreemd genoeg bij de VS aansluit.

Het multipolaire deel van Lula’s, weliswaar overgesimplificeerde, geostrategische identiteit plaatst hem aan de andere kant van de VS in de Nieuwe Koude Oorlog, terwijl het liberaal-globalistische deel hem stevig in het kamp van die afnemende unipolaire hegemoon plaatst. Het unipolaire deel van Bolsonaro’s eveneens overgesimplificeerde geostrategische identiteit leidde daarentegen tot de voorspelling dat hij hoe dan ook altijd de kant van de VS zal kiezen, maar het conservatief-soevereinistische deel leidde ertoe dat hij de eisen van die hegemoon over gevoelige kwesties van buitenlands beleid in verband met China en vooral Rusland trotseerde.

Dit inzicht wijst erop dat de meer op het binnenland gerichte aspecten van het wereldbeeld van deze leiders, respectievelijk hun liberaal-globalistische en conservatief-soevereinistische visie, uiteindelijk wellicht meer invloed hebben dan hun voorkeursmodel voor internationale betrekkingen. Die paradoxale vaststelling zou dus kunnen leiden tot verrassend beleid van Lula in de geest van dat van Bolsonaro, zij het met mogelijk andere geostrategische uitkomsten. Om deze redenen is het voorbarig om met vertrouwen het buitenlands beleid van deze terugkerende leider te voorspellen in de gespannen context van de Nieuwe Koude Oorlog waarin hij zich bevindt.

Topfoto: Luiz Inácio Lula da Silva