Unasur |
2023-06-04
Bron: William Serafino
Peoples Dispatch 04 juni 2023 ~~~

De recente top van Zuid-Amerikaanse presidenten in Brasilia, bijeengeroepen door president Lula Da Silva, was een concrete weerspiegeling van de politiek-electorale verschuiving naar een progressief klimaat in de regio. Venezuela was een belangrijke speler in dit proces

In het algemeen kan gezegd worden dat de recente top van Zuid-Amerikaanse presidenten in Brasilia, bijeengeroepen door president Lula Da Silva, een concrete weerspiegeling was van de politiek-electorale verschuiving naar een progressiever klimaat in de regio. Hoewel deze verandering van geopolitieke baan op de middellange termijn nog moet worden gegarandeerd, heeft ze in de Braziliaanse hoofdstad al een eerste beeld opgeleverd dat duidt op een verandering van de tijden.

Op symbolisch niveau betekent de bijeenkomst ook het officiële einde van een cyclus van fragmentatie, bittere politieke geschillen en geplande pogingen om de intergouvernementele platforms te vernietigen die in de eerste jaren van de 21e eeuw naar voren kwamen als een machtsalternatief voor het monopolie van het Amerikaanse “Pan-Amerikanisme”.

Het resultaat van dit proces was een aanzienlijke terugslag in de institutionele dynamiek van regionale integratie door toedoen van het liberaal-conservatieve machtsblok dat het afgelopen decennium een aanzienlijk deel van de regeringen overnam. Bovenop dat puin staan de leiders nu voor de uitdaging om een comeback te maken en de regio opnieuw te positioneren op het geopolitieke schaakbord. Dit komt op een moment dat de machtsstrijd tussen afnemende en opkomende mogendheden steeds acuter wordt en het Zuid-Amerikaanse continent zich op een moment bevindt waarop het zijn geostrategische lot in belangrijke mate bepaalt.

De timing van de diplomatieke ontmoeting die plaatsvond in het Itamaraty Paleis is grimmig: de laatste UNASUR top werd gehouden in 2014, wat betekent dat er bijna tien jaar voorbij zijn gegaan voordat de Zuid-Amerikaanse leiders elkaar weer ontmoetten in dezelfde ruimte. Tien jaar, dus, waarin de internationale geopolitiek veranderingen heeft ondergaan in haar ritmes, machtsverhoudingen en economische integratieschema’s, veranderingen waarin de regio geen representatieve rol heeft gespeeld. Tot gisteren?

De uitkomst van de bijeenkomst kon optimisme oproepen met een voorbehoud. Er werd een routekaart gedefinieerd met specifieke tijdstippen om de integratiemechanismen en UNASUR te versterken. UNASUR werd in 2008 opgericht en genoot de eerste jaren enorm veel prestige en invloed. Nu keert het terug op het toneel als platform om de inspanningen voor een verenigde regio levensvatbaar te maken, met een eigen stem en de mogelijkheid om de leden te versterken door economische en financiële complementariteit, een hangende kwestie die al jaren wordt uitgesteld.

Hoewel de bijeenkomst de indruk heeft gewekt dat Zuid-Amerika het imago van irrelevantie, waar het jarenlang onder gebukt ging, van zich heeft afgeschud, blijft de loop van de gebeurtenissen evolueren volgens een trend van broosheid, instabiliteit en onenigheid van criteria. President Gustavo Petro, die op de top de terugkeer van Colombia in UNASUR aankondigde, wordt momenteel geconfronteerd met de voorbode van een coupscenario na het uiteenvallen van zijn regeringscoalitie. De prognose of hij deze strijd met beide benen op de grond zal doorstaan is nog onzeker.

Argentinië, een van de belangrijkste polen van de instelling vanwege zijn economische en symbolische gewicht, wordt eind dit jaar geconfronteerd met presidentsverkiezingen, waarbij een ongunstig resultaat voor het Peronisme de voortgang van de integratie zou kunnen vertragen. Aan de andere kant lijkt de institutionele crisis in Peru nog lang niet opgelost en het ziet er niet naar uit dat president Gabriel Boric en president Luis Lacalle Pou zich zullen inzetten voor een hernieuwde push voor integratie die verder gaat dan het strikt institutionele, gezien hun uitspraken tegenover de Venezolaanse president Nicolás Maduro tijdens de bijeenkomst.

De Venezolaanse president nam deel aan de top en stond, zoals verwacht, in het middelpunt van de belangstelling. De aanwezigheid van de president bevestigde opnieuw dat de twijfels over zijn legitimiteit als president tot het verleden behoren en dat zijn herplaatsing op het regionale schaakbord een voldongen feit is. Door het objectieve gewicht van Lula’s leiderschap en het economische en geopolitieke gewicht van Brazilië, had deze nieuwe mijlpaal van normalisering van Maduro’s aanwezigheid in belangrijke internationale fora een belangrijke symbolische toevoeging: hij werd met eer ontvangen in hetzelfde land dat tot voor kort, tijdens de regering van Jair Bolsonaro, belangrijke politieke en diplomatieke inspanningen leverde om het isolement van de Venezolaanse leider te vergroten.

In die zin was de top in Brasilia een definitieve mijlpaal en de bezegeling van een traject van afbraak van het narratief dat werd opgelegd over de vermeende onwettigheid van zijn mandaat dat hij bij de verkiezingen van 2018 won. Als zijn deelname aan de CELAC-top in Mexico City in 2021 het eerste hoofdstuk was van het herstel van zijn internationale erkenning, dan zou de reis naar Egypte voor de COP27 eind vorig jaar het tussenliggende hoofdstuk zijn, waarbij de bijeenkomst in Brasilia het scenario zou zijn van de afloop van dat verhaal dat voornamelijk door Washington wordt aangestuurd.

De heropleving van de regionale integratie via UNASUR moet noodzakelijk Venezuela omvatten, omwille van zijn symbolische en economische gewicht en zijn politieke stabiliteit, die contrasteert met andere landen in de regio.

Aangezien de trend van instabiliteit de norm lijkt te zijn in het zuidelijke deel van het continent, lijkt de as Brazilië-Caracas-Bogotá-La Paz, wachtend op een gunstige ontwikkeling van de gebeurtenissen in Colombia voor Petro en geconfronteerd met de onzekerheid van Argentinië, Ecuador en Chili, zich te positioneren als de kern van de beweging voor een vernieuwde agenda om de beslissende geopolitieke rol die Zuid-Amerika geroepen is te spelen, nieuw leven in te blazen.

William Serafino is een Venezolaanse politicoloog, analist en onderzoeker die zich richt op geopolitiek. Hij is lid van het analyseteam van Mision Verdad.

Topfoto: Nicolás Maduro keerde na 8 jaar terug naar Brazilië. Foto: Nicolás Maduro Twitter