Bron: Tatiana Pérez, TelesurTV 27 oktober 2020 (SP), DeWereldMorgen 26 november 2020 (NL) ~~~
Ongeveer 78 procent van de Chileense kiezers stemden “Ik keur (de nieuwe grondwet) goed” en 22 procent stemden “Ik verwerp (de nieuwe grondwet)”. Dit betekent dat een overgrote meerderheid naar de stembus trok om de begrafenis te eisen van de grondwet van de militaire dictatuur van Augusto Pinochet, die tot heden geldig was.
Een jaar lang, zonder enige onderbreking, riepen miljoenen Chilenen het uit in de straten: “Het gaat niet om 30 pesos (3000 Chileense peso = 3,3 euro), het gaat om 30 jaar”. Het was een slogan waar andere zich aansloten: “Tot waardigheid terug de gewoonte wordt”. Andere bestaande slogans werden opnieuw herdacht, “Voor het recht om in Vrede te leven” zoals in het lied El derecho de vivir en paz van de Chileense zanger Víctor Jara, vermoord door de dictatuur van Augusto Pinochet.
Het eerste concrete resultaat van dit nationale gevoel er genoeg van te hebben, dat zich in een “sociale uitbarsting” uitdrukte, werd de overweldigende overwinning van het “Ik keur goed” tijdens het Grondwettelijk Referendum van 25 oktober 2020.
Deze cijfers zijn historisch. De deelname aan het referendum was de hoogste van een Chileens democratisch verkiezingsproces ooit. 50,9 procent, 7.562.173 burgers trokken naar de stembus op een totaal van meer dan 14,7 miljoen stemgerechtigde kiezers, volgens het rapport van de nationale overheidsdienst voor verkiezingen (Servicio Nacional Electoral, SERVEL).
Historische opkomst
In zijn eindbalans zei Patricio Santamaría, voorzitter van de directieraad van de SERVEL: “We staan hier zonder enige twijfel voor de talrijkste stemming in de geschiedenis van Chili wat betreft het absolute aantal absolute stemmen en daarenboven braken wij ook qua percentage het record van het jaar 2012 toen de vrijwillige stembusgang op 49,2 procent strandde”.
Van dit geheel stemde 78 procent “Ik keur goed” en 22 procent “Ik verwerp”. Dit betekent dat een overweldigende meerderheid naar de stembus trok om de begrafenis te eisen van de Grondwet van 1980. Die was toen tot stand gekomen tijdens de bloedige dictatuur van Augusto Pinochet en was nog altijd geldig.
Dit overduidelijke stemresultaat werd tevens bevestigd in de keuze die de kiezers konden maken over welke instelling moet instaan voor het opstellen van een nieuw sociaal contract met de bevolking. De optie voor een Grondwettelijke Conventie behaalde 78,99 procent van de stemmen tegenover de optie voor een Gemengde Conventie1 die 21 procent bereikte. Er is een afgrond van verschil tussen beide opties. De bevolking was zich daarvan bewust vanaf het moment dat een groep politici de regels voor het Referendum vastlegde, in november 2019.
De Grondwettelijke Conventie, die als winnaar uit de bus kwam, zal bestaan uit 155 burgers die in april 2021 zullen verkozen worden, met eenzelfde aantal vrouwen en mannen. Een Gemengde Conventie zou 172 leden omvatten, zowel burgers als parlementsleden.
Arme Chilenen gingen massaal stemmen
Deze definitieve resultaten weerspiegelen substantiële veranderingen in het stemgedrag van de Chilenen, in vergelijking met vorige stemprocessen. Historisch waren het altijd de inwoners van de rijkste gemeenten en steden die het meest gingen stemmen terwijl op 25 oktober 2020 net het omgekeerde gebeurde: de inwoners van de armste gemeenten, dorpen en wijken trokken in grotere aantallen naar de stembus.
Volgens Marcelo Mella, politieke analist van de Universidad de Chile, getuigt deze verandering van “een keerpunt, want als er goede redenen zijn om zich te mobiliseren zijn mensen ook bereid om dat te doen, zelfs voor de eerste keer, zoals dat op zondag (25 oktober) het geval was”. Hij voegde er aan toe dat “de grote uitdaging nu zal zijn klaar en duidelijk een nieuwe democratische Grondwet te schrijven, met nieuwe politieke actoren”.
Dit laatste is zonder twijfel het grote risico. Hoe erin slagen dat zij die de nieuwe Grondwet gaan schrijven vertegenwoordigers zijn van het volk dat zich mobiliseerde om een structurele verandering van het land te eisen en geen opportunistische afgevaardigden van de politieke partijen die de Grondwet van de Dictatuur van 1980 tot nu intact in stand hielden?
Het is waarschijnlijk te vroeg voor antwoorden. Enkele parlementsleden van de traditionele politieke partijen drukten reeds hun wens uit om in april 2021 verkozen te worden in de Grondwettelijke Conventie, wat de organisaties die de sociale protesten begeleidden zeer verontrust. Volgens hen moet de opbouw van een nieuw sociaal contract gelegitimeerd worden door het resultaat van de stemgang van 25 oktober op basis van de principes van gelijkheid, inclusie en rechten voor allen.
Met deze recente evolutie op de achtergrond staat Chili klaar om een tweede onuitgegeven moment in zijn geschiedenis te beleven: de verkiezing van de leden van de Grondwettelijke Conventie, die in mei 2021 moeten starten met het opstellen van de nieuwe Magna Carta. Dat document moet klaar zijn binnen een jaar en op zijn beurt onderworpen worden aan een verplicht plebisciet.
Er ligt een hoopvolle weg open die vele mensen herinnert aan President Salvador Allende gedurende zijn laatste toespraak tot de bevolking op de dag (11 september 1973) waarop een staatsgreep een einde maakte aan zijn leven: “Wees er verder van bewust dat zich, veel vroeger dan later, grote lanen zullen openen waarlangs de vrije mens zal wandelen om een betere maatschappij op te bouwen”. Vandaag rust Salvador Allende in vrede.
De opinie Chile entierra la constitución de la dictadura. Hablemos del futuro van Tatiana Pérez werd vertaald door Roos De Witte. Tatiana Pérez werkt voor de Latijns-Amerikaanse tv-zender TeleSur.
Note:
1 Een Gemengde Conventie waar grondwetsspecialisten, experten, getuigen … die in een aparte verkiezing worden verkozen samen gaan zetelen met de reeds verkozen leden van het parlement.
Creative Commons
- De Neoliberale Geest van Pinochet wordt eindelijk Chili Uitgedreven – Paul Antonopoulos voor infoBricks 25 oktober 2019