Bron:Analyse David Verstockt, fos-socsol, dewereldmorgen.be 8 oktober 2020 ~~~
Op 18 oktober gaan in Bolivia opnieuw verkiezingen door. Alle peilingen voorspellen net als in 2019 een overwinning voor de Movimiento al Socialismo, de partij van afgezet president Evo Morales. Het rechtse coupregime bereidt net als vorig jaar een lastercampagne voor om desondanks aan de macht te blijven. Het kan nog alle kanten uit. David Verstockt brengt verslag vanuit Bolivia.
Het lijkt sommige (oud-)oppositieleden te dagen dat de staatsgreep niet de verhoopte ommekeer heeft gebracht en dat de MAS nog veruit de grootste partij blijft. Zelfverklaard interimpresident Jeanine Áñez is een zinkend schip en sommige van haar voormalige medestanders tijdens de coup van oktober 2019 lijken al overboord te willen springen. Haar regering rijdt sindsdien een permanent brokkenparcours.
Op iets meer dan 10 maanden heeft Áñez maar liefst 36 ministers ingezworen. Nepotisme was haar en haar omgeving daarbij niet vreemd. Zowat iedereen die een rol heeft gespeeld tijdens of voor de staatsgreep mocht eens aan de beurt, van de beruchte cívicos (extreemrechtse burgercomités) tot de handlangers van andere oppositiepartijen.
Coupregime is zinkend schip
Haar regering stuikt in elkaar. Drie ministers verlieten in september het zinkend schip, waaronder de minister van Arbeid en die van Economie. Óscar Ortiz, zelf voormalig presidentskandidaat in 2019 (hij behaalde toen 4,24 procent), was reeds de tweede minister van Economie in de regering Áñez. Hij werd eind september ontslagen na een openlijke ruzie met minister van Binnenlandse Zaken Arturo Murillo.
Volgens Ortiz is Murillo de absolute kapitein van de ploeg achter Áñez. Murillo zit verweven in tal van duistere zaakjes, waaronder een “miljoenenschandaal”. Op Economie nam Boris Marinkovic het van Ortiz over. Hij is zoon van een Kroatische vader en Montenegrijnse moeder uit Santa Cruz, de hoofdstad van de regio waar Áñez en Fernando Camacho (zie verder) hun machtsbasis hebben.
Marinkovic is berucht voor zijn nauwe banden met de agro-industrie en was nauw betrokken bij de poging om president Morales in 2008 af te zetten. Volgens WikiLeaks stond Morales destijds op een hitlist en werden Kroatische huurlingen ingezet, Marinkovic was daarvoor de coördinerende kracht. Nadat dit mislukte, vluchtte de man voor meerdere jaren naar de VS waar hij politiek asiel kreeg. Met Áñez maakte hij zijn terugkeer als minister van economie.
Buitenlandse campagne tegen de MAS
Minister van Buitenlandse Zaken Karen Longaric kwam op 30 september naar Antwerpen, zogenaamd in het kader van een handelsmissie. Ze maakt veel eerder een lobbytocht om de EU aan haar zijde te krijgen. Longaric kreeg in Brussel heel wat vragen of de huidige regering een eventuele verkiezingsoverwinning van de MAS wel zou respecteren. De vraag stellen is ze beantwoorden. De EU wou een missie van een 100-tal experten organiseren om de verkiezingen te monitoren. Momenteel zijn er permanent reeds 6 EU-waarnemers in het land. Het is weinig waarschijnlijk dat de EU verder zal gaan dan de vage oproep tot eerlijke en transparante verkiezingen.
Minister van Binnenlandse Zaken Murillo op zijn beurt reisde naar Washington om nog eens met de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) te overleggen. Deze internationale instelling staat onder druk om kleur te bekennen over de Boliviaanse crisis van oktober/november 2019. Na alle rapporten die de toenmalige versie van de OAS over de verkiezingen van 2019 volledig ontkrachtten (zie Artikel New York Times over Bolivia is geen ‘kritische berichtgeving’). Minister Murillo werd ook ontvangen op het Witte Huis en sprak meerdere Republikeinse politici
Beide ministers waarschuwden hun gesprekspartners voor wat zij het geweld van de MAS noemen. Nu COVID-19 geen excuus meer is voor uitstel van de verkiezingen en de MAS alle peilingen met afstand leidt, lijkt het narratief van de zelfverklaarde interimregering terug te grijpen naar het aloude ´linkse gevaar´. Nochtans heeft de MAS geen enkele baat bij gewelddadige conflicten nu een verkiezingsoverwinning zo dichtbij komt. Morales reageerde vanuit Argentinië op sociale media en riep zijn achterban op zich niet te laten provoceren.
Rechtse rivaliteit
Ondertussen is extreem-conservatief evangelisch prediker Chi Hyun Chung (Boliviaan met Koreaanse roots) weer volop aanwezig in de Boliviaanse media. De man deed het vorig jaar verbazend met 8,7 procent in de verkiezingen. Zijn verkiezingscampagne was toen en nu uitermate conservatief en focust op familiale waarden en god. Nu komt hij dus opnieuw op.
Eind september verklaarde hij dat er “natuurlijk een staatsgreep was tegen Morales, dat spreekt voor zich”. Met zijn partij Partido Demócrata Christiano (PDC) heeft hij Luis Fernando Camacho, voormalig leider van het Comité Cívico de Santa Cruz en presidentskandidaat voor Creemos (‘wij geloven’) aangeklaagd voor opruiing, terrorisme en ‘de staatsgreep’.
Camacho bevindt zich daarmee in gevaarlijk vaarwater. Het is intussen vrij duidelijk geworden dat José Luis Camacho, zijn steenrijke vader, de top van de politie betaalde tijdens en na de staatsgreep. Dat Chi nu ook over een staatsgreep spreekt is veelzeggend. Hij voelt nattigheid en wil vooral niet geassocieerd worden met het regime van Áñez.
Samuel Doria Medina, steenrijke cementmagnaat uit Santa Cruz, eeuwige campaigner én verliezer, tevens kandidaat vice-president van Áñez (tot zij haar kandidatuur introk – zie verder), krijgt eveneens koudwatervrees. “Ik heb niets te maken met deze regering”, verklaarde hij eind september. Uiteraard slaat dit nergens op. Minister van Binnenlandse Zaken Murillo is zowaar zijn beste vriend.
Regime krijgt MAS niet klein
De Boliviaanse media, bijna allen stevig in handen van de oligarchie, doen hun best om de MAS als een ‘gevaar voor de democratie’ te portretteren. “De MAS dreigt de macht te grijpen in de straten als de verkiezingen niet gunstig voor hen uitvallen”, kopte de rechtse krant El Deber (‘de plicht’) uit Santa Cruz, waarmee ze de geweldboodschap van ministers Murillo en Longaric kracht bijzet.
Het Grondwettelijk Hof ging zich uitspreken over de rechtspersoonlijkheid van de MAS. De mogelijkheid bestond dan dat de MAS van de kieslijsten zou worden verwijderd. De zaak werd aangespannen op basis van een twijfelachtige klacht. Presidentskandidaat Arce had de resultaten van een interne peiling publiekelijk besproken, wat volgens een dubieuze interpretatie van een obscure wet reden zou zijn om de partij te schorsen.
Op 5 oktober oordeelde het Hof echter dat de MAS zijn rechtspersoonlijkheid niet verliest. De MAS verwelkomde de beslissing maar de rechtse partijen reageerden verbolgen. “Justitie wordt nog steeds gecontroleerd door de MAS … Deze criminele partij moet van de kieslijsten verdwijnen”, klonk het bij het Comité Cívico Pro Santa Cruz van Fernando Camacho.
Het ziet er voor zelfverklaard interimpresident Áñez en haar medestanders dus niet goed uit. Zelf scoorde zij zo slecht in de peilingen dat ze haar kandidatuur heeft ingetrokken. Ze deed daarbij een oproep op de andere rechtse kandidaten om zich te verenigen. Gezien haar eigen zwakke geloofwaardigheid én de bekende machtsrivaliteit van de andere kandidaten maakte die oproep geen schijn van kans (zie verder).
Peilingen voorspellen opnieuw overwinning voor de MAS
Een peiling van 2 oktober door het onderzoeksinstituut Centro Estratégico Latinoamericana de Geopolítica (CELAG) geeft volgende resultaten:
- Luis Arce (MAS) 44,4 procent
- Carlos Mesa (Comunidad Ciudadana) 34 procent 15,2%
- Fernando Camacho (Creemos) 15,2 procent
Als de verkiezingen deze peiling bevestigen wordt Arce reeds in de eerste ronde winnaar. De kieswetgeving stelt twee voorwaarden voor de nieuwe president: de helft van alle geldig uitgebrachte stemmen plus één halen in de eerste ronde of meer dan 40 procent halen met meer dan 10 procent verschil tegenover de tweede kandidaat. Als dit niet het geval is volgt een tweede ronde tussen de twee beste overblijvende kandidaten.
Diezelfde peiling geeft Carlos Mesa echter mogelijkerwijze een overwinning in een tweede ronde met 2 procent voorsprong op Arce. In dat scenario zijn er wel nog steeds 13,1 onbesliste onbesliste kiezers. Voor meer dan de helft van de ondervraagden is de economie en werkgelegenheid de belangrijkste prioriteit van de volgende regering. Op de tweede plaats komt gezondheid.
Rechts blijft verdeeld
Zelfverklaard interimpresident Áñez heeft nog niet bekendgemaakt wie precies haar steun krijgt. Haar voornaamste doel is de MAS te stoppen. Vanuit die optiek zou ze voluit moeten oproepen om de sterkste rechtse kandidaat Carlos Mesa te steunen, zoals ook haar kandidaat vice-president Doria Medina reeds deed.
Haar uiterst conservatieve religieuze overtuiging ligt echter bij Fernando Camacho, extreemrechtse sociale leider uit Santa Cruz, die bovendien haar meest actieve medestander was voor de machtsgreep van 2019. De meerderheid van haar kiezers zal waarschijnlijk voor hem stemmen, maar indien ongeveer de helft van haar kiezers naar Carlos Mesa vloeien tijdens de tweede ronde kan Carlos Mesa toch de overwinning behalen. Volgens de peilingen valt een tweede ronde niet te verwachten, maar gezien de gebeurtenissen van vorig jaar is er geen enkele reden om aan te nemen dat de rechtse krachten een directe overwinning van Arce in de eerste ronde zomaar gaan aanvaarden.
Terwijl de ministers van het regime in het buitenland klagen over het politieke geweld van de MAS, neemt net het rechtse geweld toe in de aanloop naar de verkiezingen. Al heel de maand september en oktober betogen meerdere Comités Cívicos tegen Fausto Juan Lanchipa, de hoogste rechtsmagistraat van het land. Ze beschuldigen hem van partijdigheid ten voordele van de MAS.
Volgens de betogers laat het gerecht de MAS-leiders vrijuit gaan. Nochtans bevinden talrijke politici en sociale leiders met een lidkaart van de MAS zich momenteel reeds in de gevangenis of zijn ze het onderwerp van gerechtelijke onderzoeken.
Politiek geweld neemt toe
Begin oktober, kort na de beslissing van het Grondwettelijk Hof over het behoud van de rechtspersoonlijkheid van de MAS, kwam het tot zware rellen. Meerdere gebouwen van het Openbaar Ministerie werden beschadigd. Kantoren van de MAS werden vernield, onder meer in Santa Cruz. Rechts tegenkandidaat Carlos Mesa klaagde daarentegen het geweld tegen zijn aanhangers aan vanuit de MAS.
Minister van Binnenlandse Zaken Arturo Murillo waarschuwde dat “de politie en het leger zullen antwoorden” als het tot conflicten komt. De dagen ervoor hadden vakbonds- en sociale leiders reeds geëist dat de verkiezingen transparant en eerlijk moeten verlopen, zoniet “zal het volk de straat op gaan en de macht overnemen”.
Interimpresident Áñez liet op Twitter weten dat “indien ze ons provoceren, zoals ze dat in november (2019) hebben gedaan, dan zullen ze dezelfde gevolgen (als toen) moeten dragen”. In november vielen minstens 35 doden toen het leger het vuur opende op manifestanten die tegen de afzetting van president Morales door het leger protesteerden (zie Regime Bolivia drukt neoliberale agenda door met moordende repressie).
Het kan nog alle kanten uit
De EU, de VN, het Vaticaan roepen op tot rust en eerlijke verkiezingen. Het Carter Center, de Amerikaanse ngo van voormalig president Jimmy Carter die verkiezingen monitort, stuurde reeds 2 waarnemers naar La Paz. Ook hun verkiezingsmissie is kleiner dan verwacht omwille van de coronapandemie.
Ten slotte is er nog de vraag of Bolivianen in het buitenland vlot hun stem zullen kunnen uitbrengen. Geruchten doen immers de ronde over een mogelijke onderdrukking van het stemrecht in verschillende landen, waaronder Argentinië. Deze geruchten werden echter nog niet bevestigd.
“Uit cijfers van het Nationaal Instituut voor Statistiek blijkt dat de interim-regering van januari tot augustus 2020 maar liefst 18 zoveel uitgaf aan zogeheten ´niet-militaire wapens´ in vergelijking met 2019. 31 maal zoveel in vergelijking met 2018. Toen minister van Binnenlandse Zaken Murillo hier vragen over kreeg, antwoordde hij flegmatiek. “Dit is om de democratie te verdedigen”.”
David Verstockt is projectleider voor het Fonds voor Ontwikkelingssamenwerking – Socialistische Solidariteit (FOS) in Bolivia. Hij zendt regelmatig updates over de situatie ter plaatse. Dewereldmorgen.be zal geregeld deze updates publiceren.