“Yankee Imperialisme,” 1901-1934 – Deel 1

Bron: Roger Pea
peacehistory-usfp ~~~

Inhoud
I. Inleiding
II. Amerikaanse motieven en beweegredenen
III. Overzicht van Amerikaanse regeringen
IV. Casestudies

• Cuba onder het Platt Amendment;
• De oprichting van Panama;
• Korte bezettingen en gevechten in Mexico;
• Langdurige bezettingen en guerrillaoorlogen in Haïti en de Dominicaanse Republiek;
• De Sandino-oorlog in Nicaragua, 1926-1933;

V. Lessen en erfenissen
——-

---

Wist je dat?

1. Om het recht te krijgen een kanaal aan te leggen, steunden de Verenigde Staten in november 1903 heimelijk een afscheidingsopstand in de Panamese provincie Colombia.
2. President Theodore Roosevelt verklaarde in december 1904 dat de Verenigde Staten het recht en de verantwoordelijkheid hadden om militair in te grijpen in andere naties van het westelijk halfrond om “chronisch wangedrag” te corrigeren.[1]
3. Tussen 1900 en 1930 stegen de Amerikaanse particuliere en bedrijfsinvesteringen in Latijns-Amerika van 280 miljoen dollar tot 5,3 miljard dollar en overtroffen daarmee de investeringen in Europa. Amerikaanse regeringen zwoeren herhaaldelijk deze activa te beschermen en deuren te openen voor meer.[2]
4. Gedurende de eerste twee decennia van de 20e eeuw maakten de V.S. “protectoraten” van Cuba, Panama, de Dominicaanse Republiek, Honduras, Nicaragua, en Haïti, waarbij zij de controle over hun financiën overnamen, hun soevereiniteit beperkten, en regelmatig troepen stuurden.
5. Om een pro-Amerikaanse regering in Nicaragua te krijgen, steunde President William Howard Taft eerst een revolutie in 1909, en vervolgens de onderdrukking van een revolutie in 1912.
6. President Woodrow Wilson verklaarde in april 1917 beroemd dat “de wereld veilig moet worden gesteld voor democratie”, maar zijn boodschap was niet bedoeld voor wat hij noemde de “politiek onontwikkelde rassen”. Zijn regering vestigde en handhaafde autoritaire regeringen in Haïti en de Dominicaanse Republiek onder Amerikaans militair bevel.[3]
7. De Amerikaanse bezettingen in Haïti en de Dominicaanse Republiek ontketenden guerrillaoorlogen die het leven kostten aan 290 Amerikaanse mariniers, meer dan 3000 Haïtianen, en een onbekend aantal Dominicanen.[4]
8. Van januari 1921 tot februari 1923 regeerde Generaal Enoch H. Crowder, als “speciale vertegenwoordiger van de President”, Cuba per decreet, orders uitdelend vanaf de USS Minnesota in de haven van Havana.
9. Burgerrechten-, vredes- en progressieve activisten in de Verenigde Staten organiseerden campagnes om een einde te maken aan de Amerikaanse bezettingen in Haïti, de Dominicaanse Republiek en Nicaragua, waarbij zij samenwerkten met anti-imperialistische bondgenoten in Latijns-Amerika.
10. Latijns-Amerikanen daagden voortdurend het Amerikaanse interventionisme, of “Yankee imperialism”, uit en uiteindelijk overtuigden zij de Amerikaanse leiders ervan het principe van non-interventie aan te nemen op de Zevende Inter-Amerikaanse Conferentie in december 1933, dat in de V.S. bekend werd als de “Good Neighbor Policy”.

I. Inleiding

Op 20 juni 1898, toen Amerikaanse troepen zich klaarmaakten om in Cuba te landen om het eiland te “pacificeren”, sprak staatssecretaris Francis Loomis over de grotere implicaties van de Amerikaanse interventie. In een brief aan zijn baas, staatssecretaris William Day, verklaarde Loomis: “Ik denk dat het ons lot is om de meeste Latijns-Amerikaanse landen min of meer rechtstreeks te controleren.”
Een middel daartoe was economische overheersing. “Het is mogelijk om het commerciële overwicht in hen te bereiken op dezelfde manier als Engeland in China,” schreef Loomis, “dat wil zeggen, door hen geld te lenen en hun inkomsten te beheren.” Een andere was politieke annexatie. “Ik ben blij dat het de taak van deze regering is om ons land te versterken door de eilanden aan zijn domein toe te voegen die we nodig hebben om onszelf te handhaven als een van de belangrijkste naties op aarde en binnenkort de leidende in elke goede zin van het woord.”[5]

Amerikaanse militaire interventies in Latijns-Amerika, jaren 1895-1930 (klik om te vergroten)

Toen de 19e eeuw ten einde liep, begonnen de Verenigde Staten aan een nieuwe missie: het opbouwen van een imperium. Nieuw in die zin dat het ging om overzeese in plaats van continentale expansie, en dat het bondgenootschap werd aangegaan met financiële en commerciële belangen in plaats van landhongerige kolonisten. De Amerikaanse leiders deden niet mee aan de Europese “jacht” op Afrikaanse kolonies, maar ze wedijverden wel om invloed en territoriale aanwinsten in Azië en de Stille Oceaan, en ze streefden naar regelrechte dominantie in het Midden-Amerikaans-Caribisch gebied.
De oorlog van 1898 tegen Spanje was de katalysator voor een overzees rijk, aangezien de VS de Filippijnen, Guam, Puerto Rico en Cuba als oorlogsbuit verwierven (zie De oorlog van 1898). Toch moest de VS een inhaalslag maken in de imperiale strijd om kolonies, markten en invloedssferen. Tegen 1900 hadden Europese naties 90% van Afrika, het gehele Indiase subcontinent en een groot deel van Zuidoost-Azië gekoloniseerd.
De leiders van de VS streefden naar dominantie in het Midden-Amerikaans-Caraïbisch gebied door middel van economische, diplomatieke en militaire druk, waaronder militaire interventies en bezettingen. Zij beweerden dat hun doelen en beleid welwillend waren en noodzakelijk om de beschaafde orde te bewaren. De meeste Latijns-Amerikanen beschouwden het Amerikaanse interventionisme echter als “Yankee-imperialisme”.
Het tijdperk wordt ingekaderd door twee tegengestelde doctrines, de Roosevelt Corollary van 1904 bij de Monroe Doctrine, die de motieven uiteenzette voor militaire interventie van de VS in Latijns-Amerika, en de Good Neighbor Policy van 1933, die de Roosevelt Corollary weerlegde en het principe van non-interventionisme handhaafde.
In dit essay wordt het verhaal verteld van het “Yankee imperialisme” in het Midden-Amerikaans-Caraïbisch gebied gedurende het eerste derde deel van de 20e eeuw.[6] Het analyseert de motieven en de beweegredenen van de VS, geeft een overzicht van het beleid en de doctrines van de opeenvolgende Amerikaanse regeringen, en onderzoekt zes casestudies van Amerikaanse bezettingen – in Cuba, Panama, Mexico, Haïti, de Dominicaanse Republiek, en Nicaragua. In het laatste deel wordt nagegaan welke lessen uit deze geschiedenis kunnen worden getrokken.

II. Motieven en beweegredenen van de VS

De Amerikaanse motieven voor overzeese expansie waren vergelijkbaar met die van andere imperiale mogendheden – militair en geostrategisch voordeel, economisch gewin, politieke controle en internationaal prestige – maar de Amerikaanse leiders waren niet geneigd tot permanente kolonies en weigerden bovendien toe te geven dat zij imperiale bedoelingen hadden. De politieke ideologie van de Verenigde Staten was en is immers lijnrecht in strijd met het doel van imperialisme – controle over andere landen en volkeren zonder hun instemming. “Doorheen zijn geschiedenis,” schrijft de historicus Jerald A. Combs, “zijn de Verenigde Staten op hun hoede geweest voor het idee van imperialisme. Amerikanen zijn er prat op gegaan dat hun revolutie de eerste succesvolle opstand was tegen Europees kolonialisme.”[7]
Amerikaanse leiders in heden en verleden hebben de tegenstrijdigheid gebagatelliseerd en hebben op ondeugende wijze Amerikaanse principes verdraaid tot conformiteit. Een voorbeeld van het laatste: op 12 juli 1900, toen Amerikaanse troepen een oorlog voerden om de Filippijnse onafhankelijkheid te onderdrukken, vertelde president William McKinley het Amerikaanse volk dat de Verenigde Staten moedig bezig waren met de bevrijding van tien miljoen Filippino’s “van het juk van het imperialisme”. In mei 1901 verzekerde hij de Amerikaanse soldaten in San Francisco, die terugkeerden van de oorlog, dat er “geen imperialisme was dan dat van de soevereine macht van het Amerikaanse volk.”[8] De principes van vrijheid en democratie als zodanig werden verward met Amerikaanse controle, alsof het vliegen van de Stars and Stripes boven een vreemd land het vrij maakte.

Volgens de historicus William I. Cohen vereiste het “traditionele anti-imperialisme van het Amerikaanse publiek dat het imperium werd vermomd en gerationaliseerd”. De Amerikaanse leiders verbloemden hun imperialisme in Azië deels met de belofte van “uiteindelijke onafhankelijkheid voor de Filippijnen, na de nodige voogdij”. In Latijns Amerika verbloemden zij dit door “het concept van ‘protectoraat’ te gebruiken, duidelijk geen kolonie, [hetgeen] de Amerikaanse hegemonie in het Caribisch gebied vergemakkelijkte.”[9] Gedurende de eerste twee decennia van de 20e eeuw maakten de VS protectoraten van Cuba, Panama, de Dominicaanse Republiek, Honduras, Nicaragua, en Haïti.
De leiders van de V.S. rationaliseerden hun ontluikende imperium ook op basis van ras. Woodrow Wilson, professor politieke wetenschappen aan de Princeton Universiteit voordat hij tot president werd gekozen, legde in september 1900 uit dat het principe van de “instemming van de geregeerden” niet van toepassing hoeft te zijn op “de zaken van politiek onontwikkelde rassen, die nog niet de grondbeginselen van orde en zelfbeheersing hebben geleerd”. Zo concludeerde hij dat “de instemming van de Filippino’s en de instemming van de Amerikaanse kolonisten met de regering bijvoorbeeld twee totaal verschillende dingen zijn.”[10] Wilsons raciaal getinte visie op politieke rechten werd bekrachtigd door het Hooggerechtshof in de Insular Cases (1901), waarin werd gesteld dat mensen die in onderworpen gebieden woonden geen garantie hadden op grondwettelijke rechten.
Tot de “onontwikkelde rassen” behoorde volgens veel Anglo-Amerikanen ook de bevolking van Latijns-Amerika, een smeltkroes van Europese, inheemse en Afrikaanse volkeren. In 1821 schreef John Quincy Adams, minister van Buitenlandse Zaken, over Latijns-Amerikanen dat er “geen vooruitzicht was dat zij vrije of liberale regeringsinstellingen zouden oprichten. . . . Dit kan als regel worden gesteld.”[12] Generaal Leonard Wood, die als militair gouverneur van de V.S. op Cuba diende, beschreef het Cubaanse volk in 1900 als “een ras dat al honderd jaar lang gestaag ten onder gaat.” Vandaar dat het volgens hem vele jaren van Amerikaanse instructie zou vergen om “een verlichte gemeenschap voor zelfbestuur te realiseren.”[13]

De Amerikaanse leiders waren niet de enigen die hun imperiale ondernemingen in edele termen stelden en tegelijkertijd de bezitlozen afschilderden als mensen die hun lot verdienden. Zowel de Britten als de Fransen rationaliseerden hun uitgebreide imperiums als een “beschavingsmissie”, waarbij zij zich erop beriepen de zogenaamde “mindere rassen” te verlichten. Zoals de cultuurcriticus Edward Said schreef, werden “indrukwekkende ideologische formaties” geconstrueerd die “fatsoenlijke mannen en vrouwen in staat stelden het idee te aanvaarden dat verre gebieden en hun inheemse volken moesten worden onderworpen”; sterker nog, dat de imperiale naties een “bijna metafysische verplichting hadden om over ondergeschikte, inferieure of minder ontwikkelde volken te heersen”[14]. Met andere woorden, de imperiale regeringen trachtten de burgers in eigen land ervan te overtuigen dat imperialisme noodzakelijk en rechtvaardig was, ongeacht de materiële voordelen die ermee konden worden behaald (en die meestal aan de rijken ten goede kwamen). De Britse romanschrijver en dichter Rudyard Kipling voegde een voorbehoud toe in zijn raadselachtige gedicht, “The White Man’s Burden: The United States and the Philippine Islands,” gepubliceerd in februari 1899. Hij adviseerde de Amerikanen om “de last van de blanke op zich te nemen”, waarmee hij het imperialisme bedoelde, maar waarschuwde hen om geen dankbaarheid te verwachten van hun “nieuw gevangen, norse volkeren.”[15]

Drie doelen

Een belangrijk verschil tussen het Britse koloniale imperium en het informele, neokoloniale Amerikaanse imperium was dat de VS niet beschikten over een koloniaal bureau om hun operaties te systematiseren en hun administrateurs op te leiden. De Amerikaanse interventies en bezettingen waren daarentegen lukraak en eclectisch, en werden vaak uitgevoerd door militairen met weinig kennis van de mensen en de cultuur waarover zij de macht hadden. Elke interventie was een nieuw experiment met verschillende graden van controle en onderhandeling. De gemeenschappelijke noemers waren het veiligstellen van de Amerikaanse geopolitieke hegemonie en het bevorderen en beschermen van de particuliere economische belangen van de VS. Deze twee doelstellingen dwongen op hun beurt tot een derde – het verzekeren van een stabiele politieke orde die bevorderlijk was voor de eerste twee doelstellingen.

Wat het eerste doel betreft, ging de geopolitieke hegemonie van de V.S. in het Midden-Amerikaans-Caraïbisch gebied na de oorlog van 1898 vooruit met de verwerving van de Panama Kanaal Zone in 1903. De leiders van de VS eisten de regio voortaan op als een exclusieve militaire en politieke invloedssfeer van de VS, die in de volksmond “onze achtertuin” werd genoemd. De mate van geweld en controle varieerde van land tot land. Amerikaanse strijdkrachten bezetten gedurende korte perioden Honduras, Mexico, Guatemala en Costa Rica; en gedurende lange perioden Cuba, Panama, Nicaragua, Haïti, en de Dominicaanse Republiek (besproken in deel IV). Het gewapend verzet in de drie laatstgenoemde landen leidde tot eenzijdige anti-oproeroorlogen die duizenden slachtoffers maakten en plattelandsgemeenschappen terroriseerden.
In landen waar de V.S. een aanzienlijke controle behielden, startten de beroepsautoriteiten ook nuttige projecten om de sanitaire voorzieningen te verbeteren, wegen aan te leggen, overheidshandelingen te systematiseren en “corruptie” te verminderen. Dergelijke projecten kwamen echter in het gedrang door hun integratie in grotere bureaucratische en economische centralisatieschema’s die de buitenlandse controle versterkten en de plaatselijke autonomie en traditionele patronagesystemen ondermijnden – door de bezettingsautoriteiten meestal als “corruptie” omschreven. De VS verving in feite het inheemse systeem van “politieke buit” door een eigen systeem dat buitenlandse belangen, economische elites en inschikkelijke politieke partijen bevoordeelde.

Op economisch vlak opereerden Amerikaanse bedrijven en investeerders in Latijns-Amerika met en zonder de hulp van de Amerikaanse regering, hoewel deze laatste altijd in de schaduw stond en bereid was in te grijpen als de Amerikaanse bezittingen in gevaar kwamen. Tussen 1900 en 1909 verviervoudigden de particuliere Amerikaanse investeringen in Latijns-Amerika van ongeveer 280 miljoen dollar tot meer dan 1 miljard dollar.[16] “Tegen het einde van de jaren twintig,” schrijft de historicus Louis Pérez, “hadden de Amerikaanse investeringen in Latijns-Amerika een omvang bereikt van 5,3 miljard dollar, waarvan tweederde in de vorm van directe investeringen in eigendommen en de rest in effecten…. het Amerikaanse kapitaalaandeel in Latijns-Amerika de investeringen in Europa had overtroffen.”[17]

Buitenlandse (Amerikaanse) investeerders kochten landbouwgrond op, ontwikkelden grote landbouwplantages en mijnbouwbedrijven, bouwden en bezaten spoorwegen, havenfaciliteiten en openbare nutsbedrijven, beheersten het bankwezen, leningen en krediet, en kochten politici om om hun holdings veilig te stellen. Amerikaanse handelsimperia ontstonden door de export van bananen uit Centraal-Amerikaanse republieken, suiker uit Cuba en olie uit Mexico.

In tegenstelling tot de binnenlandse samenleving in de VS, waar het bedrijfsleven en de overheid vaak strijd leverden over wetten en regels, kwamen de belangen van het bedrijfsleven en de overheid overeen in het streven naar Amerikaanse hegemonie in Latijns-Amerika. Woodrow Wilson, voordat hij president werd, betoogde in 1907 dat de Amerikaanse regering de Amerikaanse commerciële en financiële belangen in het buitenland moest beschermen en bevorderen:

Aangezien de handel zich niets aantrekt van landsgrenzen en de fabrikant erop staat de wereld als markt te hebben, moet de vlag van zijn natie hem volgen en moeten de deuren van de naties die tegen hem gesloten zijn, worden ingetrapt. Concessies die door financiers zijn verkregen, moeten door ministers van staat worden veiliggesteld, zelfs als de soevereiniteit van onwillige naties daarbij wordt geschonden.[18]

Zowel in de economie als in de politiek kon, volgens Wilson, de Amerikaanse expansie in het buitenland veilig voorbijgaan aan “de toestemming van de geregeerden”. Om genoemde redenen moest Amerika’s handelsimperialisme echter vermomd worden door “indrukwekkende ideologische formaties”. De belangrijkste daarvan, een economische uitloper van de imperiale “beschavingsmissie”, stelde dat buitenlandse kapitalistische investeringen arme landen zouden helpen hun hulpbronnen te ontwikkelen en de kwaliteit van het leven voor de massa’s te verbeteren.

Integendeel, zo schrijft Jerald Combs: “De meeste Latijns-Amerikaanse landen begonnen zich te concentreren op één of twee handelsgewassen of natuurlijke hulpbronnen die in de Verenigde Staten konden worden verhandeld tegen fabrikaten en luxegoederen. De hogere klassen konden profiteren van deze handel en van de Amerikaanse investeringen en leningen die de spoorwegen, havenfaciliteiten en openbare nutsvoorzieningen mogelijk maakten die nodig waren voor de handel; weinig boeren deden dat.”[19] In het bijzonder in het Midden-Amerikaans-Caraïbisch gebied werden Amerikaanse ondernemingen zoals de United Fruit Company zo machtig dat zij hele economieën herstructureerden om hun belangen en winsten te dienen. Volgens Pérez:

De uitoefening van hegemonie creëerde een gunstige omgeving voor Amerikaanse investeringen in de regio. Het kapitaal had zijn eigen eisen. Investeerders eisten specifieke voorwaarden, waaronder toegang tot hulpbronnen, toezeggingen van bescherming, en garanties voor winst. Het kapitaal eiste ook een volgzame arbeidersklasse, een passieve boerenstand, een volgzame bourgeoisie en een onderdanige politieke elite.[20]

Naarmate de Amerikaanse bedrijfs- en financiële investeringen toenamen, namen ook de pogingen van de Amerikaanse leiders toe om de regeringen, leiders en het beleid van de naties in de regio te controleren. De Amerikaanse controle werd meestal uitgeoefend via allianties met sterke mannen, of caudillos, zoals Porfirio Díaz in Mexico, Manuel Estrada Cabrera in Guatemala, en Adolfo Díaz in Nicaragua. Soms dwongen de VS een verandering van regime af, zoals bij de omverwerping van president José Santos Zelaya in Nicaragua in 1909. Op andere momenten bemiddelden de VS bij geschillen tussen rivaliserende politieke groeperingen en organiseerden zij relatief eerlijke verkiezingen, zoals in Cuba in 1908 en in Nicaragua in 1928. Deze laatste optie was uiteraard in overeenstemming met de democratische beginselen van de VS. Toch was democratisch bestuur niet de eerste prioriteit van de V.S. en vaak zelfs helemaal geen prioriteit.

Amerikaanse leiders verfraaiden hun doel van politieke stabiliteit vaak met democratisch idealisme. Politieke orde, zo werd gezegd, zou worden verzekerd door democratisch gekozen regeringen die zouden reageren op de wil van het volk en misschien beleid ten uitvoer zouden brengen voor het algemeen welzijn. Dergelijk idealisme was niet noodzakelijkerwijs onoprecht, maar het ging voorbij aan de inherente tegenstrijdigheid van het standpunt van de VS, die trachtten hun wil op te leggen aan andere naties terwijl zij de deugden van de democratie prezen. De economische belangen van de VS waren over het algemeen meer gebaat bij “sterke mannen” die zij konden manipuleren dan bij democratische regeringen die zouden handelen in het belang van de arme meerderheid en die buitenlandse eigendom en uitbuiting zouden beperken.
Dit wil niet zeggen dat democratisch bestuur zou zijn bereikt indien de V.S. niet hadden ingegrepen, maar wel dat er een brede kloof bestond tussen de Amerikaanse praktijken en de beleden beginselen. Voor het grootste deel steunden de VS sterke regeringen die tegemoetkwamen aan de eisen van het Amerikaanse bedrijfsleven en de politiek. In Cuba en Nicaragua, waar de VS ooit verkiezingen organiseerden, steunden de leiders van de VS later de dictatoriale regimes van respectievelijk Fulgencio Batista en Anastasio Somoza. Democratisch idealisme was niettemin nuttig om Amerikaanse publieke steun te verwerven voor Amerikaanse interventies in het buitenland, waarbij het falen de schuld kreeg van de “politiek onderontwikkelde” burgers van de landen die bezet werden.

Het doel van de V.S., politieke stabiliteit, werd in geen enkel land gedurende lange tijd bereikt. De operationele formule van de V.S., zo kan worden vastgesteld, was fundamenteel gebrekkig. Ten eerste werden de volgzame nationale leiders die door Washington werden gekozen zelden gesteund door het volk – één bron van instabiliteit. Ten tweede bevoordeelden de door de VS opgelegde economische regelingen de buitenlanders en de hogere klassen boven de massa’s – een diepere bron van instabiliteit. Ten derde werd de mogelijkheid van structurele economische hervormingen door de regering in het belang van de massa’s – vergelijkbaar met de progressieve en New Deal hervormingen in de Verenigde Staten – ontmoedigd, gedwarsboomd en onderdrukt door de Amerikaanse ambtenaren, waardoor opstanden waarschijnlijker werden. Ten vierde waren de Amerikaanse bezettingsautoriteiten en -troepen vaak hooghartig en bevooroordeeld en behandelden zij de plaatselijke bevolking met minachting, waardoor zij in de sociale verhoudingen onwil veroorzaakten. Tenslotte, zelfs wanneer de ego’s waren gekalmeerd, was het feit alleen al dat buitenlanders waren gekomen om te heersen en te domineren een aanhoudende bron van wrevel en opstandigheid. Zoals Combs schrijft:

Wanneer Amerikanen in het buitenland gezaghebbende posities innamen als fabriekseigenaren, koloniale ambtenaren, onderwijzers en missionarissen, riepen zij vaak nationalistische vijandigheden op. Amerikaanse troepen die in het buitenland gestationeerd waren, veroorzaakten speciale moeilijkheden. De meeste soldaten waren ongeschoold en onontwikkeld. Zij beschouwden buitenlanders als vreemd en minderwaardig en behandelden hen ook als zodanig. Dientengevolge creëerde Amerikaans militair ingrijpen vaak meer problemen dan het oploste.[21]

Militair ingrijpen was een middel om de gewenste doelen van geopolitieke hegemonie, economische winst, en een ontvankelijke politieke orde te bereiken. Het werd ook gebruikt om burgers in het buitenland te beschermen, hoewel deze rechtvaardiging vaker een excuus was. Vóór de 20e eeuw was het gebruikelijk dat buitenlandse regeringen militaire troepen naar landen stuurden om hun belangen veilig te stellen. Toen Honduras in de jaren 1870 in gebreke bleef bij het terugbetalen van leningen, bombardeerden de Britten een haven. Toen in 1897 een Duits onderdaan in Haïti werd gearresteerd, stuurde de keizer twee oorlogsschepen naar Port-au-Prince om niet alleen zijn vrijlating te eisen, maar ook een schadeloosstelling van 20.000 dollar, anders zou de stad worden gebombardeerd. In het begin van de 20ste eeuw stuurde President Theodore Roosevelt Amerikaanse troepen om de douanekantoren van de Dominicaanse Republiek over te nemen en zo de terugbetaling van buitenlandse schulden te bewerkstelligen. Toen de VS in de jaren 1910 hun Europese economische concurrenten achter zich lieten, kwamen Amerikaanse militaire interventies in het Midden-Amerikaans-Caraïbisch gebied steeds vaker voor, waarbij sommige uitgroeiden tot langdurige bezettingen.
Door deze interventies kregen de VS in Latijns-Amerika de bijnaam “de kolos van het noorden”. De meeste Latijns-Amerikanen verwierpen het idee dat de VS het recht hadden om in te grijpen in hun soevereine naties. Evenmin geloofden zij dat de VS het recht hadden het halfrond te domineren, hetzij door militaire macht, hetzij door financiële hefboomwerking.
Veel Amerikaanse burgers, hoewel niet de meerderheid, stonden ook zeer kritisch tegenover het Amerikaanse interventionisme in Latijns-Amerika. Zij beschouwden het interventionisme als strijdig met de Amerikaanse beginselen van vrijheid en democratie, onverenigbaar met de idealen van vrede en internationaal recht, en eerder in het voordeel van een kleine financiële elite dan van het grote Amerikaanse publiek, laat staan van de binnengevallen landen. Oswald Garrison Villard, redacteur van The Nation, verwoordde de zaak eenvoudig in december 1916 door te schrijven dat “geen mens goed genoeg is om anderen te regeren zonder hun instemming.”[23]
Grotendeels als gevolg van internationale en binnenlandse kritiek beëindigde de Amerikaanse regering in 1933 formeel haar politiek van militair interventionisme in Latijns-Amerika. Volgens Louis Pérez “hadden drie decennia van interventie noch politieke stabiliteit noch economische zekerheid opgeleverd. Integendeel, de interventie had een wijdverspreide vijandigheid in Latijns-Amerika teweeggebracht.”[24]
In december 1933, op de Zevende Internationale Conferentie van Amerikaanse Staten in Montevideo, Uruguay, stelden Latijns-Amerikaanse regeringen een conventie voor waarin stond dat “geen enkele staat het recht heeft zich te mengen in de binnenlandse of buitenlandse aangelegenheden van een andere staat.” Vijf jaar eerder hadden de VS een soortgelijk voorstel verworpen, maar ditmaal ondertekende Minister van Buitenlandse Zaken Cordell Hull de maatregel, in de hoop het vertrouwen van de Latijns-Amerikanen terug te winnen.[25] Het nieuwe beleid van goed nabuurschap, zoals het werd genoemd, beperkte de economische invloed van de VS niet, noch verleende het steun aan democratisch bestuur, maar het nam wel een belangrijke belemmering weg voor betere betrekkingen met Latijns-Amerika: militair interventionisme.

III. Overzicht van de Amerikaanse regeringen

President Theodore Roosevelt (1901-1909) citeerde graag het West-Afrikaanse spreekwoord: “Spreek zacht en draag een grote stok – je zult ver komen.”[26] Hij prees de deugden van het “inspannende leven” en hield zich zelfs bezig met bokswedstrijden in het Witte Huis. Zijn meest opmerkelijke initiatief op het gebied van de buitenlandse politiek was het gebruik van “kanonneerbootdiplomatie” – een eufemisme voor dwang – om de afscheiding van Panama van de Republiek Colombia in 1903 te bewerkstelligen, waardoor de VS een transoceanisch kanaal door de landengte konden aanleggen (besproken in deel IV). Tijdens zijn ambtsperiode stuurde Roosevelt ook Amerikaanse troepen en zeemachten naar de Dominicaanse Republiek, Honduras en Cuba.

In december 1904 bood Roosevelt een brede rechtvaardiging voor het vestigen van de Amerikaanse hegemonie in de regio, bekend als de Roosevelt Corollary to the Monroe Doctrine. In het onderstaande fragment bevestigt Roosevelt het recht en de verantwoordelijkheid van de V.S. om in te grijpen in andere naties:

Als een natie laat zien dat zij weet hoe te handelen met redelijke doelmatigheid en fatsoen in sociale en politieke zaken, als zij de orde handhaaft en haar verplichtingen nakomt, behoeft zij geen inmenging van de Verenigde Staten te vrezen. Chronisch wangedrag, of een onvermogen dat resulteert in een algemene verslapping van de banden van de beschaafde samenleving, kan in Amerika [de Amerika’s], net als elders, uiteindelijk ingrijpen vereisen van een beschaafde natie, en op het westelijk halfrond kan het vasthouden van de Verenigde Staten aan de Monroe Doctrine de Verenigde Staten dwingen, hoe terughoudend ook, in flagrante gevallen van dergelijk wangedrag of onvermogen, tot het uitoefenen van een internationale politiemacht.[27]

Roosevelts doctrine was meer een tegenstrijdigheid dan een “uitvloeisel” van de oorspronkelijke Monroe Doctrine van 1823, als de betekenissen worden begrepen. De oudere doctrine waarschuwde Europese naties om hun koloniale imperiums in Amerika niet uit te breiden, maar stond wel toe dat bestaande kolonies bleven bestaan.[28] Het bood dus retorische steun voor de soevereiniteit van nieuw gevormde naties in Zuid- en Midden-Amerika. De Roosevelt Corollary daarentegen ondermijnde de Latijns-Amerikaanse soevereiniteit door te stellen dat de VS het recht hadden om eenzijdig in te grijpen. Roosevelts bewering dat de VS zouden optreden als “een internationale politiemacht” was volledig verzonnen, een fictie, aangezien er geen internationaal recht of instellingen bestonden die deze rol van politieagent ondersteunden. Noch had het concept van “chronisch wangedrag” enige juridische legitimiteit. Het was een plooibare, amorfe grondgedachte die de Amerikaanse leiders in staat stelde naar eigen goeddunken te gebruiken. Onder de Roosevelt Corollary namen de VS de rol aan van aanklager, rechter, jury en beul, en kenden geen rechten toe aan de beschuldigde.
Een andere tegenstrijdigheid van de Roosevelt Corollary was dat de interventies van de Verenigde Staten niet altijd recht en orde ondersteunden, de gebruikelijke rol van een politieagent. Bij een aantal gelegenheden, voor en na de afkondiging van de doctrine, intervenieerden de VS in andere landen om opstanden te steunen of bestaande regeringen omver te werpen – in Cuba in 1898, Panama in 1903, Nicaragua in 1909, en Mexico in 1914. Net als bij het beginsel van democratie dwongen de Amerikaanse leiders “law and order” af wanneer dat hun belangen diende.
De aankondiging van de Roosevelt Corollary werd gedeeltelijk ingegeven door de behoefte om recente Amerikaanse acties in de Dominicaanse Republiek te rechtvaardigen. In januari 1904 gaf Roosevelt bevel tot het inzetten van Amerikaanse mariniers in Santo Domingo, de hoofdstad van het land, en in twee andere steden, met het argument dat “het noodzakelijk was om Amerikaanse levens en eigendommen te beschermen”. Er waren zeker ongeregeldheden op straat, maar het voornaamste doel van de interventie was te voorkomen dat Europese schuldeisers hun financiële vorderingen op de Dominicaanse regering zouden opeisen. De Dominicaanse Republiek had een schuld van 32 miljoen dollar aan buitenlandse schuldeisers, waarvan het grootste bedrag aan de in New York gevestigde Santo Domingo Improvement Company. Twee jaar eerder hadden Duitsland, Groot-Brittannië en Frankrijk Venezuela onder druk gezet om leningen terug te betalen door Venezolaanse havens te blokkeren en enkele kanonneerboten tot zinken te brengen. Roosevelt trachtte soortgelijke acties tegen de Dominicaanse Republiek te voorkomen en tegelijkertijd de dominantie van de VS te vestigen.
In juli 1904 wezen functionarissen in Washington de Santo Domingo Improvement Company aan als financieel agent over de douanekantoren van de Dominicaanse Republiek, de belangrijkste bron van nationale inkomsten (invoerrechten). Van het geïnde geld was 45% bestemd voor de overheidsuitgaven van de Dominicaanse Republiek en de rest voor buitenlandse crediteuren. De VS traden dus op als tussenpersoon voor alle crediteurlanden, terwijl zij hun dominante rol deden gelden. Volgens de Amerikaanse minister Thomas Dawson was een meerderheid van de Dominicaanse bevolking tegen de overname van de douanekantoren door de VS, maar de president van de republiek, Carlos Morales, ging akkoord met het plan in ruil voor steun van de VS voor zijn leiderschap. Om eventuele verstoringen af te schrikken patrouilleerden Amerikaanse marineschepen in de Dominicaanse wateren.[29]

De regering Taft

President William Howard Taft (1909-1913) legde meer dan zijn voorganger de nadruk op het bevorderen van de particuliere economische belangen van de VS. Hij publiceerde zijn programma als het vervangen van “dollars voor kogels”, maar zijn voornaamste doel was het vervangen van Engelse ponden, Duitse marken en Franse franken door Amerikaanse dollars. Met andere woorden, zijn regering streefde ernaar Europees kapitaal te vervangen door Amerikaans kapitaal, om zo een financiële dominantie in de regio te verkrijgen. In 1914 bedroeg de totale nominale waarde van buitenlandse investeringen in Latijns-Amerika 8,5 miljard dollar, als volgt verdeeld: Groot-Brittannië $3,7 miljard; Verenigde Staten $1,7 miljard; Frankrijk $1,2 miljard; Duitsland $0,9 miljard; en anderen $1,0 miljard.[30] Taft’s de facto alliantie met grote New Yorkse banken bracht de New York World ertoe om zijn beleid in 1910 te benoemen tot “dollar diplomacy”.[31]

De regering Taft zag echter niet af van kanonneerboten en kogels. In 1909 gaf hij Amerikaanse mariniers het bevel Nicaragua binnen te vallen om een conservatieve opstand te steunen tegen de liberale regering van Zelaya, die de Amerikaanse dictaten niet had opgevolgd. De V.S. stelden vervolgens een douane-inning in naar het voorbeeld van die in de Dominicaanse Republiek en vergemakkelijkten een lening van 1,5 miljoen dollar waardoor Wall Street banken eigenaar werden van de Nicaraguaanse nationale bank, de nationale spoorlijn en een stoombootmaatschappij. In 1912 werden opnieuw Amerikaanse mariniers gestuurd, deze keer om de conservatieve, pro-Amerikaanse regering van Adolfo Díaz te beschermen tegen een liberale opstand. Nu de beschermer van wet en orde, karakteriseerde Taft de opstand als “pure wetteloosheid van de kant van de ontevredenen.”[32] Een 100 man sterke marinierswacht bleef in Nicaragua tot 1925 om verdere aanvechting van de door de V.S. gesteunde regering te voorkomen.

In zijn laatste toespraak tot het Congres op 3 december 1912 karakteriseerde president Taft het buitenlands beleid van zijn regering als “een beleid dat zowel appelleert aan idealistische humanitaire gevoelens, aan de dictaten van gezond beleid en strategie, als aan legitieme commerciële doelen. Het is een inspanning die openlijk gericht is op de toename van de Amerikaanse handel volgens het axiomatische principe dat de regering van de Verenigde Staten alle gepaste steun zal verlenen aan elke legitieme en nuttige Amerikaanse onderneming in het buitenland.”[33]

Senator Robert La Follette van Wisconsin behoorde tot degenen die vraagtekens zetten bij de veronderstelde voordelen van Amerikaanse investeringen in het buitenland. Als leider in de progressieve hervormingsbeweging, stelde La Follette de voorrechten van bedrijven in binnen- en buitenland ter discussie. Volgens de historicus Padraic Kennedy:

La Follette stelde dat omvangrijke investeringen in het buitenland noodzakelijk kapitaal onttrokken aan de Verenigde Staten; de rentetarieven verhoogden in het nadeel van de gemiddelde zakenman en uiteindelijk dus van de consument; een te groot en te duur leger en een te dure marine noodzakelijk maakten; leidden tot gewapende interventies en internationale conflicten; democratische bewegingen in achtergebleven naties de kop indrukten en hun volkeren tot economische slavernij dwongen. Kortom, La Follette was van mening dat de winsten die de “speciale belangen” genoten absoluut geen rechtvaardiging vormden voor economisch imperialisme, aangezien zij noch in eigen land, noch in het buitenland een rechtvaardig hoger loon, lagere prijzen of een betere levensstandaard voor het gewone volk brachten.[34]

De progressieve hervormingsbeweging was sterk genoeg om terug te slaan tegen de voorrechten van het bedrijfsleven op het thuisfront, maar was veel zwakker in het aanvechten van de heimelijke samenwerking tussen bedrijfsleven en overheid bij het maken van buitenlands beleid. De zogenaamde “legitieme commerciële doelen” van de in Boston gevestigde United Fruit Company, om een voorbeeld te noemen, omvatten de aankoop van grote hoeveelheden land in Guatemala, Honduras en Costa Rica, het aanleggen van spoorwegen en havens voornamelijk voor de export van bananen en koffie, het opzetten van lage lonen, vakbondsvrije arbeidssystemen, en het manoeuvreren om de regering van deze zogenaamde “bananenrepublieken” te beïnvloeden. Volgens historicus Paul J. Dosal “was United, toen het eenmaal miljoenen dollars had geïnvesteerd in plantages, spoorwegen en werven, begrijpelijkerwijs niet geneigd zich terug te trekken voordat het zijn investering had terugverdiend. De lobbyisten van United onderhielden daarom nauwe banden met het politieke establishment en boden de steekpenningen en het amusement die lokale politici eisten in ruil voor hun voortdurende steun aan de bananenindustrie.”[35]

De regering Wilson

President Woodrow Wilson (1913-1921) breidde het Amerikaanse interventionisme uit om tegemoet te komen aan zowel geopolitieke zorgen als economische belangen. Hij is het meest bekend om zijn opbeurende retoriek, ook wel “missionaire diplomatie” genoemd, die het Amerikaanse interventionisme in de meest welwillende termen plaatste. Slechts een week na zijn aantreden gaf Wilson een verklaring uit waarin hij aankondigde dat “de belangrijkste doelen van mijn regering zullen zijn het cultiveren van de vriendschap … van onze zusterrepublieken van Centraal- en Zuid-Amerika, en het op alle mogelijke manieren bevorderen van de belangen die de volkeren van de twee continenten gemeen hebben.”[36] Verder verklaarde hij zijn oprechte verlangen naar samenwerking, wederzijds respect, wettig en eerlijk bestuur, en vrede.

Behalve platitudes, echter, bood Wilson geen grote beleidsveranderingen aan. Hij zette het financiële beleid van Taft voort, ondanks zijn kritiek daarop, en probeerde deuren open te wrikken voor Amerikaanse ondernemers en het innen van leningen af te dwingen. Wilson was nog ijveriger dan zijn voorgangers in het gebruik van militair geweld en stuurde Amerikaanse troepen naar Mexico, Haïti, de Dominicaanse Republiek, Cuba, Panama, Honduras en Nicaragua. Volgens de historici Lester D. Langley en Thomas Schoonover “verstevigde Wilson de economische en politieke greep van de natie op zijn tropische rijk, zelfs toen hij het imperialisme veroordeelde.”[37]

Op 2 april 1917 sprak president Wilson voor een gezamenlijke zitting van het Congres om een oorlogsverklaring tegen Duitsland af te dwingen. De directe aanleiding was het tot zinken brengen van Amerikaanse koopvaardijschepen die handel dreven met Groot-Brittannië door Duitse onderzeeërs. Wilson probeerde zijn zaak kracht bij te zetten door een beroep te doen op het Amerikaanse idealisme, waarbij hij de beroemde uitspraak deed dat “de wereld veilig moet worden gemaakt voor de democratie”. Amerikanen, zei hij, zouden “vechten voor de dingen die ons altijd na aan het hart liggen – voor democratie … voor de rechten en vrijheden van kleine naties, voor een universele heerschappij van het recht door zo’n overleg van vrije volkeren dat vrede en veiligheid zal brengen aan alle naties en de wereld zelf eindelijk vrij zal maken.”[38]

Wilson’s boodschap van vrijheid en democratie was bedoeld om het Amerikaanse volk op te hitsen tegen de semi-autoritaire Duitse staat. Het was niet bedoeld voor de zogenaamde “politiek onontwikkelde rassen.” De regering Wilson was op dat moment bezig met autoritaire regeringen in Haïti en de Dominicaanse Republiek, vol met krijgswet, censuur en onderdrukking. Een Amerikaan die in de Dominicaanse Republiek woonde, John Vance, schreef in 1920: “De Dominicanen hebben niet de minste instructie in zelfbestuur gehad. Integendeel, zij hebben een zeer sterke les gehad in regeren met geweld, iets waar zij al goed in geschoold waren.”[39] Onder Wilson groeide de kloof tussen de Amerikaanse idealistische retoriek en de praktijk van het buitenlands beleid tot een kloof.

Critici in Latijns-Amerika, die schreven in tijdschriften als El Repertorio Americano in San José, Costa Rica, en in kranten als El Tiempo in Bogotá, El Universal in Mexico City, en La Prensa en La Nación in Buenos Aires, hekelden het Amerikaanse 40] Dana G. Monro van de Latijns-Amerikaanse afdeling van het Ministerie van Buitenlandse Zaken schreef in 1918: “Onze politiek in het Caraïbisch gebied had in andere delen van het continent veel onvriendelijke gevoelens jegens de Verenigde Staten opgewekt…. Bovendien namen zij het ons bitter kwalijk dat wij pretendeerden de hegemonie over het westelijk halfrond te hebben.” Minister van Buitenlandse Zaken Henry L. Stimson, erkende echter geen fouten van de kant van de Verenigde Staten, en betreurde alleen de slechte publiciteit die de VS kreeg. Elke Amerikaanse interventie, schreef hij, “is door de vijanden en critici van de Verenigde Staten gebruikt als een positief bewijs dat wij een imperialistisch volk zijn dat geneigd is onze macht te gebruiken om de onafhankelijkheid van onze buren te ondermijnen. En deze beschuldigingen, hoe ongerechtvaardigd ook, hebben onze goede naam, onze kredieten en onze handel ver boven het begrip van ons eigen volk geschaad.”[41]

De regeringen van Harding, Coolidge en Hoover

De cataclysmische Grote Oorlog (Eerste Wereldoorlog) kostte het leven aan tien miljoen mensen wereldwijd, waaronder 116.000 Amerikanen. In de nasleep van de oorlog verschoof de publieke stemming in de richting van anti-oorlogs, anti-imperialistische en isolationistische gevoelens. Veel burgers beschouwden imperialisme als een belangrijke oorzaak van de oorlog en een groeiend aantal vermoedde “imperialistische motieven” achter het Amerikaanse interventionisme in Latijns-Amerika.[42] Scott Nearing en Joseph Freeman leverden bewijs voor het laatste in hun boek, Dollar Diplomacy: A Study in American Imperialism (1925). De auteurs beschreven hoe particuliere bedrijfsinvesteringen in andere landen de Amerikaanse regering ertoe hadden gebracht haar soevereiniteit uit te breiden “over bevolkingsgroepen die geen behoefte aan haar aanwezigheid hadden geuit.”[43] Amerikaanse burgers betaalden de rekening voor deze overzeese operaties terwijl kapitalistische investeerders van de voordelen genoten.

De toenemende kracht van de argumenten tegen Amerikaans interventionisme werd aangevuld met de verzwakking van de argumenten ervoor. Het geopolitieke argument dat de VS het Midden-Amerikaans-Caraïbisch gebied moesten beschermen tegen Europese opdringerigheid verdampte vrijwel volledig na de oorlog, aangezien de VS een duidelijke militaire machtspositie hadden. Het argument dat nieuwe markten in het buitenland de welvaart in eigen land zouden verhogen, moest nog worden bewezen en werd bovendien aangevochten door het progressieve idee dat de welvaart in eigen land kon worden verhoogd door een grotere middenklasse op te bouwen via betere lonen en een meer gelijke verdeling van inkomen en rijkdom. Sommigen geloofden nog in de Amerikaanse “beschavingsmissie”, maar de missie in Haïti en de Dominicaanse Republiek was er een geworden van grimmige en bloedige onderdrukking, zoals bleek uit hoorzittingen in de Senaat tussen augustus 1921 en juni 1922.

Onder de opmerkelijke critici van het Amerikaanse interventionisme in de jaren 1920 was Samuel Guy Inman, secretaris van het Comité voor Samenwerking in Latijns-Amerika, gevestigd in New York City.[44] Zijn artikel, “Imperialistic America,” gepubliceerd in het juli 1924 nummer van de Atlantic Monthly, suggereerde dat de VS niet beter was dan de oude wereldrijken. “Noord-Amerika’s imperialisme in het Caribisch gebied zal sommige lezers misschien schokken,” schreef hij:

In de kleinere landen in het Zuiden, gecontroleerd door onze soldaten, bankiers en oliekoningen, ontwikkelen wij onze Ieren, onze Egyptenaren en onze Indiërs. Kijk snel op de kaart en zie de landen waar de VS nu de touwtjes in handen heeft. En onthoud dat deze controle altijd wrok en vijandschap onder het volk veroorzaakt, ook al keuren hun ambtenaren het goed. In elf van de twintig Latijns-Amerikaanse republieken wordt het financiële beleid nu geleid door officieel benoemde Noord-Amerikanen. Zes van deze tien hebben de financiële agenten gesteund door Amerikaanse strijdkrachten ter plaatse. Vier van de overblijvende helft van deze Zuidelijke landen hebben hun economisch en fiscaal leven nauw verbonden met de Verenigde Staten door grote leningen en concessies, wat speciale voordelen geeft aan Amerikaanse kapitalisten…. Wij stapelen haat, achterdocht, aantekeningen voor uitbuiting en vernietiging van soevereiniteit in Latijns-Amerika op…. Alleen in de Verenigde Staten negeren de pers en het volk hoe ons economisch imperialisme vriendschappen uit de weg ruimt en verdachtmakingen voedt.[45]

Inman’s artikel “had een enorme impact in heel Latijns-Amerika,” volgens de historicus Alan McPherson, zo groot dat het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken Sumner Welles van de Latijns-Amerikaanse afdeling opdracht gaf om in hetzelfde tijdschrift te reageren. In een artikel getiteld, “Is America Imperialistic?” gepubliceerd in september 1924, betoogde Welles dat Amerikaanse interventies noodzakelijk waren in landen die nog “een stevige traditie van ordelijk, constitutioneel bestuur” moesten ontwikkelen, en dat Amerikaanse troepen zouden vertrekken zodra deze missie was volbracht, waarbij hij Nicaragua en de Dominicaanse Republiek aanhaalde als voorbeelden van landen waar Amerikaanse troepen op dat moment vertrokken. [46] Welles handhaafde dus de veronderstelling, vervat in de Roosevelt Corollary, dat de V.S. het recht en de verantwoordelijkheid hadden om te beoordelen of andere naties goede regeringen hadden en, zo niet, militair in te grijpen om dingen recht te zetten zonder de instemming van de geregeerden; en dat het primaire motief van de V.S. inderdaad het cultiveren van democratische instellingen was in plaats van het bevorderen van de economische en geopolitieke belangen van de V.S.

Hoewel het enthousiasme voor het Amerikaanse interventionisme afnam onder de presidenten Warren Harding (1921-23), Calvin Coolidge (1923-29), en Herbert Hoover (1929-33), werd het niet gemakkelijk stopgezet. Vanuit het oogpunt van de Amerikaanse ambtenaren was het probleem hoe men zich uit bezette landen kon terugtrekken zonder de Amerikaanse economische belangen of het prestige van de VS als grote mogendheid op te offeren. In 1922 verzekerde Harding’s Minister van Buitenlandse Zaken, Charles Evan Hughes, de Nationale Kamer van Koophandel dat de regering overzeese investeringen zou blijven beschermen. “Het ministerie draagt de vlag van de 20e eeuw,” zei hij. “Het wil in zijn eigen essentiële sfeer reageren op wat het erkent als de dwingende eisen van het Amerikaanse bedrijfsleven.”[47]

Tijdens de regering Harding werd door een lobbycampagne gesteund door Latijns-Amerikaanse staten met succes een overeenkomst afgedwongen om de Amerikaanse bezetting van de Dominicaanse Republiek te beëindigen, wat leidde tot het vertrek van de Amerikaanse troepen in juli 1924. In Haïti bleef de Amerikaanse bezetting echter voortduren, deels vanwege Amerikaanse blanke vooroordelen tegenover de zwarte en gemengde bevolking – die niet in staat werd geacht tot zelfbestuur zonder Amerikaanse voogdij – en deels omdat Amerikaanse obligatiehouders een groot aandeel hadden in de Haïtiaanse nationale bank en de financiële controle wilden behouden.

In Nicaragua begon een nieuwe Amerikaanse interventie in december 1926, gevolgd door een lange contraregeringsoorlog. Er waren gevechten uitgebroken tussen liberalen en conservatieven, en de regering Coolidge stuurde de mariniers om de orde te herstellen. Wellicht lering trekkend uit interventies in het verleden, steunden de VS niet de ene partij tegen de andere, maar stuurden zij diplomaten om te bemiddelen bij een wapenstilstand tussen de strijdende partijen, gevolgd door verkiezingen onder toezicht. Een liberale generaal, Augusto César Sandino, verwierp echter de wapenstilstand en kwam in opstand tegen de aanwezigheid van Amerikaanse mariniers in zijn geboorteland. Na de verkiezingen van november 1928 had President Coolidge de mariniers kunnen terugtrekken, maar hij verkoos de anti-oproeroorlog tegen de “bandiet” Sandino voort te zetten. De mariniers doorkruisten het ruige landschap nog vier jaar lang zonder succes. Sandino werd ondertussen een heroïsche figuur voor diegenen die over de hele wereld tegen het imperialisme streden (zie Sectie IV, casestudie).

Na de verkiezing van Herbert Hoover tot president in november 1928 ondernam de verkozen president een zeven weken durende goodwill tour langs negen landen in Latijns-Amerika. In een poging om de wijdverbreide kritiek op het Amerikaanse interventionistische beleid te weerleggen, gebruikte hij de uitdrukking “goede buur” om de bedoelingen van de VS in de regio te beschrijven. In een toespraak in Argentinië verklaarde hij: “Geen enkel interventiebeleid overheerst of zal overheersen in mijn land,” niettegenstaande het feit dat de Amerikaanse troepen in Nicaragua en Haïti bleven. Hoover, die de hoop op een verandering in het beleid verder deed toenemen, gaf in zijn eerste State of the Union toespraak op 3 december 1929 zijn voornemen te kennen om Amerikaanse troepen uit Nicaragua, Haïti en China terug te trekken, zeggende: “Wij wensen niet op een dergelijke manier in het buitenland te worden vertegenwoordigd.”[48] Desondanks bleven Amerikaanse troepen nog 25 maanden in Nicaragua, en nog veel langer in Haïti (zie Sectie IV, casestudie).

De regering Franklin Roosevelt

President Franklin D. Roosevelt (1933-45) probeerde een nieuwe bladzijde in de betrekkingen tussen de V.S. en Latijns-Amerika om te slaan met zijn Goede Buren Politiek. Deze politiek deed de oude Roosevelt Corollary teniet en legde het beginsel van non-interventionisme vast. In de praktijk onderhandelde de regering Roosevelt met Cuba, Haïti en Panama over nieuwe overeenkomsten die de Amerikaanse controle verminderden maar niet beëindigden.

Het beleid van goed nabuurschap hield in dat Latijns-Amerikanen opnieuw als gelijken werden beschouwd.

Een van de redenen voor deze koerswijziging was dat Roosevelt wilde dat Latijns-Amerikaanse landen zich aan de zijde van de VS zouden scharen voor het geval er een nieuwe wereldoorlog uitbrak, aangezien er boven Azië en Europa al oorlogswolken opdoemden. Een andere reden was dat Washington agressie elders in de wereld moeilijk kon veroordelen zolang het in Latijns-Amerika een harde aanpak hanteerde. Japan had het Amerikaanse hegemoniale model overgenomen en een “Monroe-doctrine van het Oosten” afgekondigd om zijn kolonisatie van Korea, de overname van Mantsjoerije en de schepping van een exclusieve invloedssfeer in Oost-Azië te rechtvaardigen. In de woorden van Japanse afgevaardigden op een conferentie van de Volkenbond op 21 februari 1933: “Japan is verantwoordelijk voor de handhaving van vrede en orde in het Verre Oosten.”[49]
Dit was het omgekeerde van de gulden regel. Als de VS het recht hadden Latijns-Amerika te domineren, en als de Britten en Fransen het recht hadden Afrika, Azië en het Midden-Oosten te koloniseren, hoe kon Japan dan het “recht” op een invloedssfeer in Oost-Azië worden ontzegd? Hoe kan nazi-Duitsland het recht op lebensraum (leefruimte) in Oost-Europa en daarbuiten worden ontzegd? De opbouw van een rijk, formeel of informeel, kon niet het mechanisme zijn voor de vestiging van een stabiele wereldorde.

Vervolg, Casesstudies: Deel II

VOETNOTEN:

• [1] Theodore Roosevelt, “Fourth Annual Message to Congress,” December 6, 1904, The American Presidency Project, http://www.presidency.ucsb.edu/ws/?pid=29545.
• [2] Sidney Lens, The Forging of an American Empire (London: Pluto Press, 2003), p. 80; and Louis Pérez, Cuba Under the Platt Amendment, 1902-1934 (Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 1986), p. 254. The word “American” is used throughout this essay to refer to United States citizens and nongovernmental groups (the U.S. government is referred to as the United States); and citizens of other nations in the Americas are referred to as “Latin Americans.” Both terms are imprecise but conventionally used: “American” can be defined more broadly to include all persons who reside in the Western Hemisphere, and the latter include not only Latin Americans but also indigenous cultures and the English speaking Caribbean.
• [3] “Wilson’s War Message to Congress,” April 2, 1917, https://wwi.lib.byu.edu/index.php/Wilson’s_War_Message_to_Congress.
• [4] Hans Schmidt, The United States Occupation of Haiti, 1915-1934 (New Brunswick, NJ: Rutgers University Press, 1995), p. 103; and “Americans Killed in Action,” American War Library, http://www.americanwarlibrary.com/allwars.htm. Schmidt cites 146 Marine deaths in Haiti; and the American War Library cites 144 Marines killed in action in the Dominican Republic.
• [5] Richard Hume Werking, The Master Architects: Building the United States Foreign Service 1890-1913 (Lexington: University Press of Kentucky, 1977), p. 264; and Lars Schoultz, Beneath the United States: A History of U. S. Policy Toward Latin America (Cambridge, MA: Harvard University Press, 1998) p. 182.
• [6] The dates of this era of “Yankee imperialism” are not written in stone. The 1901-1934 time period marks the years in which the Platt Amendment was in operation in Cuba, allowing the U.S. to intervene at will. Some historical accounts mark the beginning of this interventionist period with the Venezuela border crisis of 1895; others with the War of 1898. The period may also be seen to extend into the 1940s if financial protectorate status is taken into account.
• [7] Jerald A. Combs, The History of American Foreign Policy, Volume I: to 1917 (New York: McGraw Hill, 1997), p. 174.
• [8] Robert E. Hannigan, New World Power: American Foreign Policy, 1898-1917 (Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2002), p. 10; and Stuart Creighton Miller, “Benevolent Assimilation”: The American Conquest of the Philippines,1899-1903 (New Haven: Yale Univ. Press, 1982), p. 174.
• [9] Warren I. Cohen, Empire Without Tears: American Foreign Relations 1921-1933 (New York: McGraw-Hill, 1987), p. 10.
• [10] Woodrow Wilson to Allen Wickham Corwin, September 10, 1900, in Hannigan, New World Power, p. 11.
• [11] Walter LaFeber, The Panama Canal: The Crisis in Historical Perspective (New York: Oxford University Press, 1978), p. 8.
• [12] Schoultz, Beneath the United States, p. 189.
• [13] Hannigan, New World Power, p. 24.
• [14] Edward Said, Culture and Imperialism (New York: Vintage Books, 1993), pp. 9-10.
• [15] Rudyard Kipling, “The White Man’s Burden: The United States and the Philippine Islands,” published in McClure’s Magazine, February 1899, online: https://sourcebooks.fordham.edu/mod/Kipling.asp.
• [16] Lens, The Forging of an American Empire, p. 80.
• [17] Pérez, Cuba Under the Platt Amendment, p. 254.
• [18] Woodrow Wilson, “Education and Democracy,” May 4, 1907, quoted in Niels Aage Thorsen, The Political Thought of Woodrow Wilson, 1875-1910 (Princeton, NJ: Princeton University Press, 1988), p. 179.
• [19] Jerald A. Combs, The History of American Foreign Policy from 1895 (Armonk, NY: M. E. Sharpe, 2012), p. 51.
• [20] Pérez, Cuba Under the Platt Amendment, p. xv.
• [21] Combs, The History of American Foreign Policy, Volume I, pp. 175-76.
• [22] Walter LaFeber, Inevitable Revolutions: The United States in Central America (New York: Norton, 1993), p. 42; and Laurent Dubois, Haiti: The Aftershocks of History (New York: Metropolitan Books, 2012), pp. 196-97.
• [23] Alan McPherson, The Invaded: How Latin Americans and Their Allies Fought and Ended U.S. Occupations (New York: Oxford University Press, 2014), p. 172.
• [24] Louis Pérez, Cuba Under the Platt Amendment, p. 253.
• [25] Howard Jones, Crucible of Power: A History of American Foreign Relations from 1897 (Wilmington, DE: Scholarly Resources Books, 2001), pp. 137-38.
• [26] Theodore Roosevelt, The Strenuous Life: Essays and Addresses (New York: Century, 1902), p. 288.
• [27] Theodore Roosevelt, “Fourth Annual Message to Congress,” December 6, 1904, The American Presidency Project, http://www.presidency.ucsb.edu/ws/?pid=29545.
• [28] “The Monroe Doctrine, December 2, 1923,” http://avalon.law.yale.edu/19th_century/monroe.asp.
• [29] Hannigan, The New World Power, p. 33; and Lens, The Forging of an American Empire, pp. 204-05.
• [30] Schmidt, The United States Occupation of Haiti, p. 41.
• [31] Hannigan, New World Power, p. 44.
• [32] McPherson, The Invaded, pp. 5-6; and William Howard Taft, “Fourth Annual Message,” December 3, 1912, The American Presidency Project, http://www.presidency.ucsb.edu/ws/index.php?pid=29553.
• [33] “Taft’s Final Annual Address to Congress,” December 3, 1912, in Roger Matuz, Bill Harris, and Thomas J. Craughwell, eds., Presidents Fact Book Revised and Updated!: The Achievements, Campaigns, Events, Triumphs, and Legacies of Every President from George Washington to Barack Obama (New York: Black Dog & Leventhal Publishers, 2009), p. 431.
• [34] Padraic Colum Kennedy, “La Follette’s Foreign Policy: From Imperialism to Anti-Imperialism.” The Wisconsin Magazine of History 46, no. 4 (1963): 287-93.
• [35] Paul J. Dosal, Doing Business with the Dictators: A Political History of United Fruit in Guatemala, 1899-1944 (Wilmington, DE: Scholarly Resources Books, 1993), p. 7.
• [36] Woodrow Wilson statement, March 12, 1913, in “President Wilson and Latin America.” The American Journal of International Law, vol. 7, no. 2, 1913, pp. 329–333.
• [37] Lester D. Langley and Thomas Schoonover, The Banana Men: American Mercenaries & Entrepreneurs in Central America, 1880-1930 (Lexington: University of Kentucky Press, 1995), p. 141.
• [38] “Wilson’s War Message to Congress,” April 2, 1917, https://wwi.lib.byu.edu/index.php/Wilson’s_War_Message_to_Congress.
• [39] McPherson, The Invaded, p. 193.
• [40] Richard V. Salisbury, Anti-Imperialism and International Competition in Central America, 1920-1929 (Wilmington, DE: Scholarly Resources Books, 1989), pp. 100-101.
• [41] Pérez, Cuba Under the Platt Amendment, p. 255.
• [42] McPherson, The Invaded, pp. 180, 193.
• [43] Scott Nearing and Joseph Freeman, Dollar Diplomacy: A Study in American Imperialism (New York: B. W. Huebsch and the Viking Press, 1925), p. 195. Other critical works of this era include Harold Norman Denny, Dollars for Bullets: The Story of American Rule in Nicaragua (New York: Dial Press, 1929); Rafael de Nogales, The Looting of Nicaragua (Robert McBride & Co., 1928, republished, New York: Arno Press, 1970); Emily Green Balch, Occupied Haiti (New York: The Writers Publishing Company, 1927; reprinted by Negro Universities Press, 1969); and Charles David Kepner, Jr. and Jay Henry Soothill, The Banana Empire: A Case Study of Economic Imperialism (New York: Vanguard Press, 1935).
• [44] “Inman, Samuel Guy (1877-1965),” Boston University School of Theology, http://www.bu.edu/missiology/missionary-biography/i-k/inman-samuel-guy-1877-1965.
• [45] Samuel Guy Inman, “Imperialistic America,” Atlantic Monthly, July 1924: 107-116. See also, Inman, Through Santo Domingo and Haiti: A Cruise with the Marines (New York Committee on Cooperation in Latin America, 1919). See also, Ramon Oliveres, El Imperialismo Yanqui en America: La dominación política y económica del Continente (Buenos Aires, 1952), pp. 51-52.
• [46] Sumner Welles, “Is America Imperialistic?” Atlantic Monthly, September 1924: 412-23, quoted in McPherson, The Invaded, pp. 180-81.
• [47] Pérez, Cuba Under the Platt Amendment, p. 184.
• [48] President Herbert Hoover, “State of the Union Address, Dec. 3, 1929,” The American Presidency Project, www.presidency.ucsb.edu/ws/index.php?pid=22021; and McPherson, The Invaded, pp. 211-12..
• [49] George H. Blakeslee, “The Japanese Monroe Doctrine,” Foreign Affairs, July 1933, https://www.foreignaffairs.com/articles/japan/1933-07-01/japanese-monroe-doctrine.

Roger Peace is a diplomatic historian, coordinator of the website peacehistory-usfp.org, and former community college instructor. He is the author of A Call to Conscience: The Anti-Contra War Campaign (University of Massachusetts Press, 2012)and A Just and Lasting Peace: The U.S. Peace Movement from the Cold War to Desert Storm (Noble Press, 1991).

Contributors include Ann Jefferson, History Lecturer at the University of Tennessee, Knoxville; Marc Becker, Professor of Latin American History, Truman State University; and readers Anne Meisenzahl and Erin Meisenzahl-Peace.