BRICS |
29 augustus 2023
Bron: Karim Sharara 
Al Mayadeen 29 augustus 2023 ~~~~

BRICS heeft nu het potentieel om DE belangrijke uitdaging voor de huidige wereldorde van het Westen te worden, vooral met zijn nieuwe uitbreiding. Toch zal deze uitbreiding niet zonder problemen verlopen.

“We weten dat Afrika noch Frans, noch Brits, noch Amerikaans, noch Russisch is, maar Afrikaans. We kennen de bedoelingen van het Westen. Vroeger verdeelden ze ons op het niveau van stam, clan en dorp…Ze willen antagonistische blokken creëren, satellieten…”

~ Patrice Lumumba in een toespraak bij de opening van de All-African Conference in Leopoldville, DR Congo, 25 augustus 1960.

In diezelfde toespraak zou Lumumba, die minder dan vijf maanden later zou worden vermoord in een Belgisch complot (gesteund door de VS en het VK), ook zeggen: “Afrikaanse eenheid en solidariteit zijn niet langer dromen. Ze moeten worden uitgedrukt in besluiten.”

Lumumba’s lichaam zou na zijn arrestatie en executie worden begraven in een ondiep graf, om later te worden opgegraven en verbrand met zuur. De overgebleven botten werden tot een fijn poeder vermalen en verspreid. Het enige dat overbleef van zijn overblijfselen was een gouden tand, die de Belgen voor zichzelf hielden en die pas vorig jaar door de Belgische autoriteiten aan zijn kinderen werd gegeven.

Dit artikel gaat uiteraard niet over Lumumba, of over Afrika wat dat betreft, zoveel valt op te maken uit de titel, maar het gaat wel impliciet in op het effect van eenheid en solidariteit bij het uitdagen van een mondiaal hegemoniaal systeem.

Een belangrijke vraag die bij me opkomt met betrekking tot de verandering in het internationale landschap waarvan we de afgelopen twee jaar getuige zijn geweest, is die van multipolariteit en de nieuwe wereldorde, evenals het vermogen van het Westen om met deze kwestie om te gaan.

Er zijn al talloze artikelen over dit onderwerp geschreven, maar een aspect dat nog niet zo vaak is besproken, is dat van de belangen van BRICS in de organisatie en de belangen van landen die zich bij de organisatie willen aansluiten.

De basis leggen

BRICS is niet van de ene op de andere dag ontstaan. Het werd vrij recent opgericht in 2009 als BRIC, later met Zuid-Afrika in 2010, en werd zo BRICS. Het maakte economische samenwerking mogelijk tussen de leden, die eind jaren 90 en begin jaren 2000 een vrij hoge groei hadden gekend en klaar waren om tegen 2050 samen de wereldeconomie te domineren.

De landen kwamen overeen om hun middelen te bundelen en samen 100 miljard dollar te vergaren voor de oprichting van de Nieuwe Ontwikkelingsbank, die ze in tijden van nood aan elkaar zouden toekennen.

Natuurlijk werken al deze landen samen met mondiale organisaties zoals het IMF en de Wereldbank, maar om met de woorden van voormalig nationaal veiligheidsadviseur Zbigniew Brzezinski te spreken: “Van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Wereldbank kan worden gezegd dat ze ‘mondiale’ belangen vertegenwoordigen en hun achterban kan worden opgevat als de hele wereld. In werkelijkheid worden ze echter sterk gedomineerd door Amerika en hun oorsprong is terug te voeren op het Amerikaanse initiatief, met name de conferentie van Bretton Woods in 1944.”

Het was niet meer dan logisch dat deze landen zich zouden verenigen om voor zichzelf een alternatief netwerk te creëren in plaats van het systeem waar de VS zich als een onmisbaar radertje in opstelde.

Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika hebben zelf ook een gedeeld belang bij het verbeteren van hun geopolitieke profiel. Ze delen allemaal het verlangen naar een sterkere politieke aanwezigheid in de wereld en kunnen dat niet doen in een door de VS gedomineerd systeem, maar een losse verzameling landen die een gezamenlijk doel hebben, namelijk het bevorderen van welvaart en wederzijdse investeringen in elkaars economieën, zou niet alleen hun profiel verbeteren, maar hen ook het economische gewicht geven dat ze nodig hebben om hun posities te versterken.

De kers op de taart was dat de overeenkomst tot stand kwam zonder de IMF-koordjes waaraan ze gewend waren geraakt (politieke hervormingen a la liberale democratie, verlammende economische eisen) en met weinig economische en politieke kosten. BRICS-leden eisen, in tegenstelling tot de VS en de G7, geen politieke naleving of dat andere landen zich naar hun evenbeeld modelleren. Voor hen staat samenwerking voorop.

De invloed van de oorlog in Oekraine

De oorlog in Oekraïne, in het bijzonder de sancties van het Westen tegen Rusland, heeft het Zuiden ertoe aangezet na te denken over andere manieren van economische samenwerking.

Met de Nieuwe Ontwikkelingsbank, die leningen verstrekt via infrastructuurprojecten, de regeling voor voorwaardelijke reserves, die leden bescherming biedt wanneer hun valuta onder financiële druk staat, het BRICS-betalingssysteem, dat op het punt staat het door de VS gedomineerde SWIFT te vervangen, en de gemeenschappelijke BRICS-munt ter vervanging van de dollar, vonden tientallen landen het zeer aantrekkelijk om zich bij de organisatie aan te sluiten te midden van de “ride or die”-aanpak van het Westen tegen Rusland.

Dit was niet meer dan logisch, want alle landen zagen duidelijk dat ze op elk moment onder druk van de VS konden komen te staan en onmiddellijk geblokkeerd konden worden van alle financiële transacties die van SWIFT afhankelijk waren. De ervaring van Iran was voor iedereen zichtbaar en hier werd Rusland onder embargo geplaatst. Het verschil in dit geval was dat de wereld niet afhankelijk was van de handel met Iran, maar wel van Rusland, zowel wat betreft grondstoffen als energie.

De redenering is hier vrij duidelijk, ongeacht je standpunt over de oorlog in Oekraïne: Als de VS zoveel druk kan uitoefenen om Rusland een embargo op te leggen, dan kan het hetzelfde met ons doen.

Als er iets duidelijk is geworden in de afgelopen decennia, dan is het wel dat China, in tegenstelling tot de VS, politiek niet ziet als een nulsomspel, waardoor de benadering van zijn partners duidelijk verschilt.

Moeten BRICS hen accepteren?

Het streven om landen een alternatief te bieden voor de dominantie van de VS, met name landen in het Zuiden, zou behoorlijk tekortschieten als het Zuiden hiervan wordt uitgesloten.

Een van de hoofddoelen van de BRICS is om de wereldhandel te ontdollariseren en dat gebeurt momenteel door leningen te verstrekken in lokale valuta. Een alternatief systeem dat de dollar van zijn troon stoot, zou meer leden nodig hebben om te slagen, en landen uit het Zuiden zouden deel moeten uitmaken van de BRICS en haar organisaties om er ten volle van te profiteren en zich tegelijkertijd te beschermen tegen de impact van mogelijke sancties of druk die het Westen hen oplegt.

Dit is een wederzijds voordelige relatie voor beide partijen, vooral wanneer rekening wordt gehouden met de investeringsmogelijkheden die hierdoor zouden ontstaan, om nog maar te zwijgen van het feit dat ze allemaal beschermd blijven tegen schommelingen in de Amerikaanse dollar, zoals duidelijk werd tijdens de financiële crisis van 2008.

Vanaf 1 januari 2024 worden Argentinië, Egypte, Ethiopië, Iran, Saoedi-Arabië (KSA) en de VAE officieel nieuwe leden van BRICS, en 16 nieuwe landen hebben zich kandidaat gesteld. Argentinië, dat gebukt gaat onder inflatie, is op zoek naar zware buitenlandse investeringen om de lokale markten te kalmeren. De KSA en VAE zijn wereldwijde olieproducenten die voor hun infrastructuur sterk afhankelijk zijn van het Westen en behoefte hebben aan diversificatie van hun portefeuille en investeringen in niet-energiesectoren.

Iran is op zoek naar exportmarkten en investeringen in zijn infrastructuur. Ethiopië is nog herstellende van zijn burgeroorlog, terwijl de Egyptische economie nog steeds in crisis verkeert maar veel mogelijkheden biedt voor investeerders.

Natuurlijk zal het uitbreidingsproces niet zonder nadelen zijn.

Naarmate de organisatie groeit, zal haar besluitvormingsproces met extra problemen worden geconfronteerd, vooral wanneer belangen botsen in een steeds instabielere wereldomgeving.

Eén test die de BRICS-leden de komende jaren zullen moeten doorstaan, is die van de solidariteit. BRICS, en degenen die zich erbij willen aansluiten, zullen ‘bij besluit’ hun wil moeten uitspreken om bij elkaar te blijven, en deze beperkingen zullen zeker op de proef worden gesteld. Voorlopig proberen de VS tegenblokken te creëren in Afrika, Centraal-Azië, Azië-Stille Oceaan en Latijns-Amerika, allemaal om als tegenwicht tegen de BRICS te dienen.

Het spreekt voor zich dat het zal proberen tweedracht te zaaien onder de BRICS-leden, vooral door een beroep te doen op hun zwaargewichten, zoals India.

Geen wondermiddel

Dit gezegd hebbende, is het belangrijk om in gedachten te houden dat BRICS geen allesomvattende oplossing is voor de nieuwe wereldorde. Het is niet bedoeld of ontworpen als alternatief voor de VN en andere post-WW2 wereldinstellingen. Het is niet bedoeld als vaandeldrager van multipolariteit.

BRICS is een van de vele instrumenten die zullen moeten worden gebruikt om een einde te maken aan de macht van de VS, of op zijn minst om hun bewapening minder effectief te maken.

BRICS en het alternatief dat het biedt, kunnen echter een verandering teweegbrengen in deze door de VS geleide instellingen door ze uit te dagen. De Braziliaanse president Lula da Silva zei het het best in zijn toespraak tijdens de BRICS-top een paar dagen geleden: “De oorlog in Oekraïne benadrukt de beperkingen van de Veiligheidsraad. Veel andere conflicten en crises krijgen niet de aandacht die ze verdienen, ook al veroorzaken ze enorm veel leed onder de bevolking. Haïtianen, Jemenieten, Syriërs, Libiërs, Soedanezen en Palestijnen verdienen het allemaal om in vrede te leven.”

“De BRICS heeft zichzelf gevestigd als een forum voor het bespreken van de belangrijkste kwesties die van invloed zijn op de wereldvrede en veiligheid,” vervolgde hij. “We kunnen er niet voor terugdeinzen om het belangrijkste huidige conflict in Oekraïne en de wereldwijde gevolgen ervan aan te pakken. Brazilië heeft een historische positie in het verdedigen van soevereiniteit, territoriale integriteit en alle uitgangspunten van de Verenigde Naties.”

Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne, in combinatie met sancties tegen Rusland, is het opmerkelijk dat de BRICS-landen erin geslaagd zijn om als een politieke entiteit op te treden (hoewel de banden enigszins losjes zijn) en erin geslaagd zijn om hun standpunten ten opzichte van de oorlog te verenigen, ondanks de enorme druk van de VS waarmee ze werden geconfronteerd. De toekomst ziet er veelbelovend uit.