Cariben,Latijns Amerika,VS |
6 augustus 2025
Bron: Isaac Christiansen 
counterpunch.org  1 augustus 2025

De Verenigde Staten blijven vastbesloten om de Cubaanse revolutie te belasteren en in diskrediet te brengen, door herhaaldelijk en tegen alle bewijzen in te beweren dat de Cubaanse medische missies een vorm van “dwangarbeid” zijn.

De meest recente uiting van deze ondoordachte obsessie van de VS was een brief aan de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Rechten van de Mens van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) waarin om details wordt gevraagd over bilaterale overeenkomsten tussen OAS-lidstaten en Cuba met betrekking tot Cubaanse medische missies, op zoek naar informatie over mogelijke arbeidsgerelateerde klachten in verband met die missies (Coto 2025). Sommige ‘non-profit’ organisaties beweren dat de Cubaanse artsen in feite slaven zijn. Een van die organisaties is het “Free Society Project”, ook bekend als “Archivo Cuba”. Het is een organisatie met sterke banden met de meest verbitterde vijanden van de Cubaanse revolutie in de Amerikaanse regering, zoals de voormalige Amerikaanse ambassadeur in Venezuela, Otto Reich, die als adviseur voor de organisatie fungeert. Organisaties zoals het Free Society Project en Marco Rubio beweren dat de humanitaire hulp en internationalistische missies van Cuba in feite een vorm van slavernij zijn.

De brief van de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Rechten van de Mens volgde op een golf van unilaterale dwangmaatregelen van de regering-Trump, die door Marco Rubio op 25 februari 2025 om aangekondigd zijn om de visa van Cubaanse ambtenaren, mensen die betrokken zijn bij Cubaanse missies en zelfs familieleden die betrokken zijn bij de missies in te perken (Yaffe 2025). Het effect en het doel van deze maatregelen zijn om de medische samenwerking van Cuba met de landen van Afrika, Latijns-Amerika en Azië te verzwakken en daarmee een belangrijke bron van inkomsten voor het eiland weg te nemen. Bovendien verzwakken deze maatregelen de gezondheidszorgstelsels van de ontvangende landen. Het is belangrijk om te benadrukken dat de medische hulp van Cuba doorgaans wordt verleend in landelijke, kwetsbare en achtergestelde gebieden, naast het leveren van hoogwaardige diensten in gebieden waar extreme nood heerst.

Cubaanse medische internationalisme

Het eerste langetermijnprogramma van het Cubaanse medische internationalisme ging in 1963 van start in Algerije, hoewel Cuba in 1970 al een kortetermijnmedische missie had gestuurd naar Chili na een verwoestende aardbeving, ondanks de moeilijke diplomatieke betrekkingen tussen Cuba en de rechtse Chileense regering van die periode (Kirk 2012: Chaple 2006; Grundy en Buderri 1980). In de loop der jaren groeide het Cubaanse medische internationalisme zelfs uit tot een grotere internationale hulpverlening dan die van de Wereldgezondheidsorganisatie (Yaffe 2025). Het samenstellen en documenteren van de omvang en impact van deze hulp aan landen in het Zuiden vereist serieus academisch, sociologisch en historisch onderzoek, en dient tevens als hard bewijs tegen de onterechte en hypocriete beschuldigingen van mensen als Marco Rubio. Sinds 1959 heeft Cuba internationale medische teams gestuurd om te helpen bij noodsituaties en rampen in veel landen. Enkele voorbeelden hiervan zijn: Peru (na een aardbeving in 1970), Pakistan (na de aardbeving van 2005), Indonesië en Sri Lanka (als reactie op een tsunami in 2004), Haïti (als reactie op een orkaan in 2004 en opnieuw in 2010 op de verwoestende aardbeving), Guatemala (in 2004 als reactie op de orkaan Stan), China (in 2008 als reactie op een aardbeving), Nepal (als reactie op de aardbeving van 2015) en vele andere landen (González et al 2016).

De Cubaanse medische brigade voor snelle respons die reageert op internationale medische noodsituaties en natuurrampen staat bekend als de Henry Reeves International Medical Brigade. In 2017 hebben de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Pan-Amerikaanse Gezondheidsorganisatie (PAHO) de Henry Reeves Brigade tijdens de Wereldgezondheidsvergadering de Dr. Lee Jong Wock Memorial Prize for World Health toegekend. Volgens de WHO en PAHO had de Henry Reeves Brigade in 2017 meer dan 3,5 miljoen mensen behandeld en ongeveer 80.000 levens gered. Daarnaast heeft Cuba artsen gestuurd om uitbraken van infectieziekten te bestrijden, zoals dengue in Brazilië (in 1991), El Salvador (in 2000) en Honduras (in 2002), en Ebola in Guinee, Liberia en Sierra Leone (in 2014 en 2015). De Henry Reeves Brigade heeft in 2020 in meer dan twintig landen in Latijns-Amerika, het Caribisch gebied, Afrika en Europa geholpen bij de bestrijding van COVID-19 (MINREX 2020). Deze hulp nam in de daaropvolgende jaren toe en volgens Yaffe (2023) hebben 57 Henry Reeves Brigades hulp geboden aan meer dan veertig landen en 1,26 miljoen mensen behandeld die besmet waren met COVID. Veel van deze artsen sloegen de handen ineen met Cubaanse medische internationalistische programma’s die al in zesenzestig landen actief waren (Yaffe 2023). De schandelijke poging van de Verenigde Staten en Rubio om dit nobele en eervolle voorbeeld van internationale solidariteit te vernietigen en in diskrediet te brengen, laat de kwetsbare bevolkingsgroepen van de ontvangende landen in de steek en zonder hulp achter.

Als de waarde van de Cubaanse medische hulp zou worden berekend voor de meer dan 180 landen die tussen 1999 en 2015 hebben geprofiteerd van de internationalistische hulp van Cuba, zou het bedrag uitkomen op ongeveer 71,5 miljard dollar, ofwel ongeveer 6,6% van het jaarlijkse bbp van Cuba (Morales 2017; Yaffe 2023). In deze periode hebben ongeveer 29.000 Cubaanse gezondheidswerkers op internationalistische missies 1,395 miljard algemene consulten uitgevoerd, zeven miljoen kleine operaties en drie miljoen grote operaties verricht. Naast deze cijfers hebben meer dan 73.000 buitenlandse gezondheidswerkers hun opleiding in Cuba voltooid. Volgens gegevens geanalyseerd door Morales (2017) heeft deze medische hulp het leven van ongeveer 5,8 miljoen mensen gered.

Naast de directe en aanzienlijke hulp die Cuba biedt aan kwetsbare gemeenschappen, heeft Cuba geholpen bij de bouw van medische faculteiten in verschillende landen en bij de opleiding van artsen uit vele landen aan de Latijns-Amerikaanse School voor Geneeskunde (ELAM). Cuba probeert geenszins afhankelijkheid van Cubaanse medische diensten te bevorderen, maar leidt artsen op zodat zij in gebieden met een grote behoefte kunnen gaan werken. Zoals John Kirk (2012) aangeeft: “Sinds de jaren zeventig heeft Cuba geholpen bij de oprichting van medische faculteiten in verschillende landen, waaronder Jemen (1976), Guyana (1984), Ethiopië (1984), Oeganda (1986), Ghana (1991), Gambia (2000), Equatoriaal-Guinea (200), Haïti (2001), Guinee-Bissau (2004) en Oost-Timor (2005)”. Onlangs hebben Cuba en Gambia hun bilaterale overeenkomst verlengd en naast het verlenen van diensten op vele locaties in het land, zullen de Cubanen zich inzetten voor het opleiden van jonge Gambianen aan de faculteit Geneeskunde van de Universiteit van Gambia in Banjul (Foroyaa 2024).

De strategie om mensen uit kwetsbare en achtergestelde gebieden op te leiden, past bij de normen die verbonden zijn aan de beurzen voor een medische opleiding in Cuba. Het doel is dat de nieuwe artsen, verpleegkundigen en gezondheidstechnici terugkeren naar hun land om te werken in de gebieden waar de nood het hoogst is. Het is opmerkelijk dat Cuba, ondanks de vijandigheid van de Amerikaanse regering jegens Cuba (die dateert uit het begin van de Cubaanse revolutie), een houding van solidariteit blijft aannemen ten opzichte van het Amerikaanse volk, met name ten opzichte van de meer kwetsbare groepen van de Amerikaanse bevolking. Dit kwam duidelijk tot uiting in het aanbod van Cuba om een medische brigade van Henry Reeves te sturen om de slachtoffers van de orkaan Katrina te helpen (hoewel president Bush dit aanbod afwees).

De solidariteit van Cuba met het Amerikaanse volk komt ook tot uiting in de volledige studiebeurzen voor Amerikaanse studenten om in Cuba te studeren, voornamelijk aan de ELAM. Samira Addrey, coördinator van het ELAM-beursprogramma van de Interreligious Foundation for Community Organization (IFCO) in Harlem, vertelt me dat na het afstuderen van de huidige elf Amerikaanse studenten in 2025, er 245 Amerikaanse artsen zullen zijn afgestudeerd aan de ELAM. Van die 245 afgestudeerden zijn er 101 werkzaam in sectoren die van vitaal belang zijn voor Amerikaanse gemeenschappen; velen van hen werken in gebieden die gekenmerkt worden door een tekort aan medisch personeel. De overige 144 zijn bezig met het afronden van hun opleiding tot specialist of hebben hun volledige bevoegdheid behaald. Helaas zijn drie van de 234 eerder afgestudeerde artsen die hun opleiding aan ELAM hebben gevolgd, overleden.

Bovendien gaan in sommige gevallen mensen uit het buitenland naar Cuba om daar gratis behandeld te worden. Twee opvallende voorbeelden zijn Operatie Miracle, waarbij mensen die een oogoperatie nodig hebben (meestal voor staar) om hun gezichtsvermogen te herstellen, een chirurgische ingreep ondergaan (die ook deel uitmaakt van de medische missies van Cuba in het buitenland), en de medische hulp van Cuba aan de meer dan 26.000 slachtoffers van de kernramp in Tsjernobyl in Tarará, Cuba (Yaffe 2923; Fontan 2021). Het is van cruciaal belang te benadrukken dat de Cubaanse medische hulp voldoet aan de doelstellingen en richtlijnen van de VN voor Zuid-Zuid-samenwerking die in 1978 zijn vastgesteld, holistisch is en rekening houdt met de sociale determinanten van gezondheid (Yaffe 2023; Christiansen 2010).

Zoals bekend beschouwt Cuba gezondheidszorg als een mensenrecht en niet als een handelswaar. Gezondheidszorg is gratis voor alle Cubanen, zoals gegarandeerd in de Cubaanse grondwet van 2019, net als in de vorige Cubaanse grondwet van 1976. Op dezelfde manier worden de gezondheidsdiensten die Cuba in het buitenland verleent, uitgevoerd in dezelfde geest van humanisme en solidariteit, binnen de grenzen die het systeem waarin zij samenwerken toestaat. Alle Cubaanse medische hulp wordt verleend in overeenstemming met het internationaal recht, in samenwerking met de ontvangende regeringen en vaak in samenwerking met internationale gezondheidsorganisaties zoals de WHO (Marimón Torres en Martínes Cruz 2009).

Een persoonlijke ervaring

In 2003 en 2004 was ik als vrijwilliger bij het Peace Corps werkzaam in Gambia en had ik de eer om verschillende leden van de Cubaanse medische brigade te ontmoeten in Essau, net ten noorden van de Gambia-rivier. In 2003, toen ik in Albreda was, had ik hevige pijn als gevolg van een niersteen. Er waren geen artsen in Albreda en het Peace Corps had ook geen artsen in het land. Wij vrijwilligers hadden alleen een verpleegster, maar de gezondheidskliniek van het Peace Corps voor vrijwilligers bevond zich in Pipeline, aan de andere kant van de rivier, en de veerboot tussen Banjul en Barra in Niumi was gesloten. Toch had ik dringend hulp nodig.

Toen ik zo veel pijn had, begon mijn gastgezin zich grote zorgen te maken. Ik belde de verpleegster, maar zij zei alleen dat ik meer water moest drinken. De situatie was echter ernstig en als ik in de VS was geweest, zou ik naar het ziekenhuis zijn gegaan en zouden ze een lithotripsie hebben uitgevoerd. Ik smeekte hen om de chauffeur, Samanka, uit het nabijgelegen dorp Pakau te sturen, zodat hij me naar het Essau Health Center kon brengen. Uiteindelijk kwam hij en werd ik door de Cubaanse artsen onderzocht. Mijn pijn werd verlicht met de medicijnen die ze me gaven, hoewel er geen apparatuur was om een lithotripsie uit te voeren. Maanden later vergezelde ik een van de Cubaanse artsen op consultatiebezoek bij Tumbulu Jammeh, de moeder van mijn gastgezin in Essau, Gambia.

De wanhopige en hypocriete aanval op het Cubaanse medische internationalisme

De aanval op het Cubaanse medische internationalisme begon in 2006 met het Cuban Medical Professional Parole-programma. Het doel van dit programma was om Cubaanse artsen te verleiden hun posten, waar ze kwetsbare gemeenschappen dienen, te verlaten in ruil voor een permanente verblijfsstatus, visa en hulp bij het vinden van werk en huisvesting in de Verenigde Staten (Latner 2020; Feinsilver 2009). Hoewel het onmiskenbaar is dat de economische omstandigheden in Cuba moeilijk zijn, grotendeels als gevolg van de decennialange economische oorlog van de VS tegen het eiland, hadden deze pogingen wel degelijk een negatieve invloed op de Cubaanse medische missies. Minder dan 2% van de Cubaanse internationalistische vrijwilligers verliet echter hun missie, in totaal ongeveer 1.574 in 2011 (Latner 2020). Niettemin bleef de overgrote meerderheid van de Cubaanse artsen trouw aan hun missies en hun land, waarmee ze met hun voorbeeld het venijnige en oneerlijke verhaal van “slavernij” logenstraffen.

Feit is dat het deel van het geld van de betalingen aan de Cubaanse regering dat niet naar de artsen op internationale missies gaat, naar het Cubaanse gezondheidszorgsysteem gaat, een systeem dat zwaar onder vuur ligt van de Verenigde Staten (Yaffe 2025; Latner 2020). Het is verre van een systeem van slavernij: Cubaanse artsen werken vrijwillig in de ontvangende landen, blijven hun normale salaris in Cuba ontvangen, krijgen een toelage in de landen waar ze werken en hebben vakantie. Het is belangrijk om in gedachten te houden dat Cuba in sommige gevallen gratis hulp biedt aan de ontvangende landen, in andere gevallen helpt een derde land mee om de kosten van de Cubaanse samenwerking te betalen, en in het geval van landen met meer middelen (zoals Qatar) wordt Cuba rechtstreeks betaald (Yaffe 2023). In 2017 bijvoorbeeld betaalden van de 62 landen waar Cubaanse artsen werkzaam waren, “27 niets voor de medische diensten van Cuba en de overige 35 volgens een ‘glijdende schaal’” (Latner 2020: 336).

Afgezien van het feit dat het een bespotting is van degenen die echt onder mensenhandel hebben geleden en een belediging voor de herinnering aan de slavernij in de Verenigde Staten zelf, is de afschildering van Cubaanse artsen op internationalistische missies als slaven een poging om Cuba schade te berokkenen en vormt het nog een manier om de economische oorlog van de VS tegen het eiland te intensiveren. De VS zijn sinds 1969, toen de Beweging 26 juli de door de VS gesteunde dictatuur van Fulgencio Batista omverwierp, geobsedeerd bezig met het vernietigen van de Cubaanse revolutie. Naast de economische oorlog van de VS, die algemeen wordt veroordeeld in de Algemene Vergadering van de VN, verstrekt de VS ook fondsen om Cuba in diskrediet te brengen en met name om zijn medische internationalisme, dat bijna universele sympathie heeft gekregen, in diskrediet te brengen. Zo heeft USAID in 2020 zijn anti-Cubaanse propagandaprogramma met drie miljoen dollar uitgebreid, opdat begunstigden van subsidies onderzoek zouden doen naar “de mensenrechten van Cubaanse artsen die in het buitenland werken” (Latner 2020: 332).

Bovendien zijn deze onoprechte kritieken afkomstig van een regering die betrekkingen onderhoudt met enkele van de ergste mensenrechtenschenders ter wereld. De VS heeft Israël geholpen en blijft Israël helpen bij het plegen van genocide in Gaza, naast het helpen van Israël bij het voeren van een agressieoorlog tegen Iran. Ondertussen worden binnen de VS zowel de mensenrechten als de Bill of Rights aangevallen. Kijk maar naar de aanvallen van de Immigration and Customs Enforcement (ICE) op immigranten, of de oorlog tegen studentenactivisten die protesteren tegen de Israëlische genocide in Gaza. Marco Rubio gaf zelf toe dat hij Mahmoud Khalil zijn permanente verblijfsstatus had ontnomen en hem had laten opsluiten vanwege zijn politieke opvattingen (Atkins en Lavietes 2025). De geschiedenis herhaalde zich in het geval van Leqaa Kordia, die in de VS wordt vastgehouden omdat ze protesteerde tegen de Amerikaanse/Israëlische genocide waarbij meer dan 100 leden van haar familie in Gaza zijn omgekomen (Suleiman 2025).

Het is overduidelijk dat Rubio en de Amerikaanse regering met hun ijver om de internationale medische samenwerking van Cuba te saboteren, de gezondheid van de meest kwetsbare bevolkingsgroepen op aarde aanvalt, gebaseerd is op schandelijke laster en een aanval uitvoert op het Cubaanse volk. Is Rubio echt bezorgd om de gezondheid en het welzijn van de bevolking van Ghana, Mozambique, Honduras of Haïti? Zijn Rubio en de Verenigde Staten echt geïnteresseerd in een verbetering van de levensstandaard van het Cubaanse volk, of in een groter vermogen van de Cubaanse regering om haar artsen hogere salarissen te betalen? Als de Verenigde Staten echt geïnteresseerd waren in de salarissen van Cubaanse artsen, zouden ze geen enorme sommen geld hebben uitgetrokken om de Cubaanse economie te vernietigen. Het programma van Cuba verdient geen valse kritiek, maar juist de hoogste erkenning. We zouden dergelijke voorbeelden van solidariteit moeten navolgen, in plaats van ze te belasteren.

Hoe meer de VS probeert het medische internationalisme van Cuba te belasteren en te ondermijnen, hoe meer het ware imperialistische gezicht van de VS en hun minachting voor de volkeren van de wereld en hun gezondheid aan het licht komen. De VS zijn van plan het Cubaanse volk nog meer te kwetsen en te straffen omdat het het lef heeft gehad om het imperium te trotseren en een systeem te creëren dat verschilt van het mondiale kapitalisme. Ze straffen een land dat heeft laten zien dat het zich trouw inzet voor gezondheid als een internationaal mensenrecht. Het voorbeeld van Cuba weerlegt deze laster van de Amerikaanse regering. Terwijl de Verenigde Staten wapens naar Israël sturen zodat Israëlische soldaten de uitgehongerde bevolking van Gaza kunnen vermoorden, een bevolking die momenteel met hongersnood wordt geconfronteerd als gevolg van een georkestreerde hongersnood waarbij voedsel wordt gebruikt als lokmiddel om dagelijks bloedbaden te plegen, stuurt Cuba artsen naar de wereld. Artsen en geen bommen.

Topfoto; Afbeelding door Juan Luis Ozaez.

Geciteerde werken.

Addrey, Samira M. “IFCO/ELAM Scholarship Program” Personal communication.

Atkins, Chloe and Matt Lavietes. 2025. “Marco Rubio memo cites Mahmoud Khalil’s beliefs in justifying his deportation” NBC News. April 11, 2025. Accessed online 6/152025 https://www.nbcnews.com/news/us-news/mahmoud-khalil-deported-serious-foreign-policy-consequences-rubio-memo-rcna200612

Chaple, Enrique Beldarraín. 2006. “La Salud Pública en Cuba y su Experiencia Internacional (1969-2005)” Historia, Ciencia, Saudé –Manguinhos. 13(3) 709-717

Christiansen, Isaac. 2010. “Improving public health care: An examination of the nature of Cuban government assistance to the Ghanaian public health care system” Master’s thesis. Iowa State University. ProQuest.

Coto, Dánica. 2025. A letter demanding data on Cuban Medical Missions Roils the Caribbean and the Americas. AP. June 13, 2025. Accessed online 13/6/2025 https://apnews.com/article/iachr-letter-cuban-medical-missions-caribbean-oas-153f3a6efbc898f307c78be650c87da6

González, Mauro Castelló, Reinado Pons Vásquez, David Rodriguez Bencomo, y Imti Choonara. 2016. “International Medical Collaboration: Lessons from Cuba”. Children (Basel). 18:3(4) 20. Accessed online 16/6/2025 https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5184795/

Grundy, Paul H. and Budetti, Peter. 1980. “The Distribution and Supply of Cuban Medical Personnel in Third World Countries.” American Journal of Public Health (70) 7, 717-719.

Fontan, Ernesto 2021. Tarará: La Historia de Chernóbil en Cuba. Espacio de la Fraternidad Argentino Cubano para la unidad de Nuestra América. Carbono Films.

Foroyaa. 2024. More Cuban Health Professionals Arrive in The Gambia to Cure, Save Lives. Foroyaa. September 11, 2024. Accessed online 7/9/2025 https://foroyaa.net/more-cuban-health-professionals-arrive-in-the-gambia-to-cure-save-lives/

Kirk, John. 2012. Medical Internationalism in Cuba. Counterpunch. December 14, 2025. Accessed online 6/16/2025 https://www.counterpunch.org/2012/12/14/medical-internationalism-in-cuba/#:~:text=In%20addition%2C%20since%20the%201970s,and%20East%20Timor%20(2005).

Latner, Teishan A. 2020. “The Campaign to Discredit Cuban Medical Internationalism.” North American Congress on Latin America (NACLA). 52(3): 332-228. Routledge.

Marimon Torres, Nestor u Evelyn Martínez Cruz. 2009. “La Cooperación Técnica OPS/OMS y el Aporte de Cuba en la Erradicación de la Polio en Angola.” Revista Cubana de Higiene y Epidemiología. 47(1). Accedido en línea 6/27/2025 http://scielo.sld.cu/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1561-30032009000100008

MINREX. 2020. “Infographic map. 21 ‘Henry Reeve’ Medical Brigades sent to 20 Nations to Contain COVID 19” MINREX. April 14, 2020. Accessed online: 6/16/ 2025. https://cubaminrex.cu/en/node/1815

Morales, Henry. 2017. Ayuda Oficial al Desarrollo de Cuba en el mundo: Construyendo Solidaridad Entre Pueblos. Latinidad, Edición Primera.

Suleman, Omar. Leqaa Kordia: The Forgotten Prisoner. Mondoweiss. June 3, 2025. Accessed online 6/18/2025 https://mondoweiss.net/2025/06/leqaa-kordia-the-forgotten-prisoner/

Yaffe, Helen. 2023. “Cuban Medical Internationalism: A Paradigm for South-South Cooperation.” International Journal of Cuban Studies. 15(2): 203-234. DOI: 10.13169/intejcubastud.15.2.0203

Yaffe, Helen. 2025. “Cuba Sends Doctors, the US Sends Sanctions. Jacobin. March 8, 2025. Accessed online 6/16/2025 https://jacobin.com/2025/03/cuba-medical-programs-us-sanctions

Gerelateerd (berichten in dit archief:)