Bron: Cira Pascual Marquina 9 februari 2024 ~~~.
De speciale VN-rapporteur spreekt over de verwoestende impact van economische sancties op landen en mensen.
Dr. Alena Douhan is hoogleraar internationaal recht, directeur van het centrum voor vredesonderzoek aan de Wit-Russische staatsuniversiteit en geassocieerd lid van het instituut voor internationaal vredesrecht en gewapende conflicten aan de Ruhruniversiteit Bochum in Duitsland. Sinds maart 2020 is Douhan de speciale rapporteur van de Verenigde Naties voor unilaterale dwangmaatregelen. Tijdens haar ambtstermijn heeft ze meerdere rapporten uitgebracht waarin ze de impact van UCM’s op de mensenrechten in de doellanden aan de kaak stelt. In dit tweedelige interview met Venezuelanalysis, praat Douhan over de gevolgen van UCMs en enkele juridische mechanismen die landen kunnen gebruiken om hun effecten te verzachten.
[Opmerking: Dr. Douhan gebruikt vaak de term “aangewezen land” om een land aan te duiden dat onderworpen is aan – of doelwit is van – een unilateraal sanctieregime].
Cira Pascual: U bent sinds 2020 de speciale rapporteur voor unilaterale dwangmaatregelen, waardoor u een bijzonder goed inzicht hebt in de sociale en politieke gevolgen van sancties. Kunt u een kort overzicht geven van hoe UCM’s de bevolking van de doellanden beïnvloeden?
Ten eerste wil ik benadrukken dat ik me zal onthouden van commentaar op het politieke landschap in de landen die getroffen zijn door unilaterale dwangmaatregelen. Ik doe dit om het mandaat van de VN-Mensenrechtenraad te respecteren.
Bij het bespreken van de humanitaire impact van UCM’s is het cruciaal om de verschillende soorten maatregelen te erkennen. Er zijn de zogenaamde primaire unilaterale dwangmaatregelen die rechtstreeks van invloed zijn op hele landen en hun financiële en economische systemen, waaronder bijvoorbeeld het verbod op het leveren van specifieke goederen of het aangaan van financiële transacties met het aangewezen land.
Daarnaast zijn er de zogenaamde gerichte sancties, die ogenschijnlijk gericht zijn op specifieke personen of bedrijven, maar in werkelijkheid verstrekkende gevolgen hebben. In het geval van Venezuela bijvoorbeeld, hadden de sancties tegen PDVSA [staatsoliemaatschappij], die meer dan 90% van de externe inkomsten van het land verschafte, een verwoestende impact op de nationale begroting.
Dan zijn er nog secundaire sancties, die worden opgelegd aan specifieke personen en bedrijven, maar die voorkomen dat derden zaken doen met de aangewezen entiteit omdat dit kan leiden tot sancties [tegen hen]. Deze sancties zijn een strafmaatregel voor samenwerking.
Tot slot zijn er sancties voor het “omzeilen” van een sanctieregime, die zowel civiel- als strafrechtelijk kunnen zijn en zowel op primaire als op secundaire sancties van toepassing zijn. De extreme complexiteit van UCM’s heeft tot gevolg dat er een nul-risico-beleid wordt aangenomen en dat de regels te strikt worden nageleefd. Dit komt vaak voor en gebeurt wanneer t.a.v. individuen, bedrijven en landen die niet expliciet worden uitgesloten van economische activiteiten, wordt gekozen voor voorzichtigheid om de eigen veiligheid te waarborgen.
Het gevolg is dat de reikwijdte van UCM’s bijna alomvattend wordt en het hele land waartegen sancties zijn ingesteld, treft. In het doelland wordt elk bedrijf, elke persoon – nationaal of internationaal – getroffen, inclusief diplomaten en mensen die voor internationale organisaties of bedrijven werken.
CP: Wat betekent deze complexe UCM-architectuur in termen van humanitaire impact?
Een onderzoek naar de humanitaire impact van sancties laat verschillende gradaties van ernst zien, afhankelijk van verschillende factoren. Het vermogen van een land om zelf in de basisbehoeften van zijn bevolking te voorzien speelt hierbij een cruciale rol. In landen met een sterke agrarische basis, die in staat zijn om essentiële goederen zoals meststoffen en andere inputs te produceren, kan de impact op de voedselvoorziening worden beperkt.
Dit is echter niet het geval voor veel landen; Afrikaanse en Latijns-Amerikaanse landen die bijvoorbeeld sterk afhankelijk zijn van meststoffen uit Wit-Rusland [een doelland] staan voor grote moeilijkheden bij het vinden van alternatieve bronnen. Hetzelfde gebeurt met andere soorten apparatuur en inputs.
In het algemeen is de humanitaire impact van sancties bijna altijd aanzienlijk. Tijdens mijn bezoeken aan Iran, Zimbabwe, Venezuela en Syrië zag ik een verwoestende impact. Het is zelfs zo dat mensen in deze landen vaak hun wanhoop uiten, vooral onder de jongere generaties.
Tijdens deze bezoeken werd het me duidelijk dat vrijwel elk aspect van het menselijk leven was aangetast. De gezondheidszorg (ondanks de humanitaire uitzonderingen die op papier bestaan) werd aanzienlijk aangetast; het onderwijs leed eronder; de aanvoer van voedsel en medicijnen werd verstoord; en de economische omstandigheden verslechterden, waardoor sommige mensen deelnamen aan grijze economieën, waaronder criminele activiteiten. Dit leidt tot meer geweld. Bovendien is de toegang tot schoon water, verwarming en sanitaire voorzieningen verslechterd.
Tijdens mijn bezoek aan Venezuela in 2021 meldden de inwoners dat ze om de 5 tot 7 dagen slechts drie uur toegang hadden tot water, en dat het beschikbare water vaak niet schoon was, zodat ze het 40 minuten moesten koken. Vergelijkbare problemen met water werden waargenomen in Syrië en Zimbabwe. In Zimbabwe leidde de situatie tot cholera-uitbraken.
Waterproblemen hebben natuurlijk niet alleen te maken met de beschikbaarheid. De infrastructuur, waaronder pompen, waterzuiveringsinstallaties en pijpleidingen, is essentieel en sterk afhankelijk van elektriciteit, die in deze landen onderbroken kan zijn. Maar dat niet alleen; de machines en werktuigen die nodig zijn voor de verwerking en levering van water worden vaak geïmporteerd en sancties beperken de aankoop van deze cruciale onderdelen.
Natuurlijk is de impact van UCM veel breder, van toegang tot gezondheidszorg, voedsel en onderwijs (die ik al eerder noemde) tot toegang tot elektriciteit.
Tot slot is een andere belangrijke uitdaging in verband met UCM dat transportbedrijven vaak weigeren om vracht te leveren aan landen waar sancties tegen gelden, en als ze dat toch doen, wordt een vrachtverzekering onbetaalbaar duur.
Infografiek: De blokkade tegen Venezuela (Venezuelanalysis)
CP: UCM’s hebben een impact op de mensenrechten van het land in kwestie, schenden de principes van soevereiniteit en niet-inmenging en belemmeren de vreedzame beslechting van internationale geschillen. Dit zijn allemaal principes van het VN-Handvest. Kunnen we, gezien deze overwegingen, UCM’s karakteriseren als een illegale methode om druk uit te oefenen op een land?
Kort gezegd, ja, maar ik zal mijn standpunt verder toelichten. De principes die u noemde, worden vaak aangehaald in mijn mededelingen en rapporten, vooral wanneer ik inga op de vertakkingen van unilaterale dwangmaatregelen.
Bij het onderzoeken van de verschillende drukmiddelen die landen op elkaar uitoefenen, is het essentieel om te erkennen dat sommige methoden volledig legaal zijn. Als er bijvoorbeeld geen handelsovereenkomst bestaat, kan een land ervoor kiezen om geen handel te drijven met een ander land. Dergelijke beslissingen moeten echter wel in overeenstemming zijn met het internationaal recht en alle relevante verdragen. Over het algemeen vereisen vastgestelde protocollen een voorafgaande waarschuwing van 12 maanden en de nakoming van alle bestaande verplichtingen.
Vanuit het oogpunt van het internationaal recht zijn er “tegenmaatregelen” [acties of strategieën van een land als reactie op vermeende oneerlijke handelspraktijken of oneerlijk beleid van een ander land]. Deze mechanismen kunnen inhouden dat een land besluit om geen handel te drijven met een ander land en zijn legaal. Dergelijke acties moeten echter worden ondernomen met als doel de hervatting van verplichtingen aan te moedigen en niet om politieke invloed uit te oefenen, de regering te veranderen of als straf te dienen.
In wezen hebben staten, binnen de grenzen van het internationaal recht en gevestigde overeenkomsten, het voorrecht om hun handelspartners te bepalen, maar dit moet gebeuren zonder de fundamentele mensenrechten te schenden van het land waarmee ze de handel stopzetten.
Dit zijn ” tegenmaatregelen ” die onvriendelijk maar legaal zijn. Maatregelen die buiten deze parameters vallen, zijn unilaterale dwangmaatregelen die als illegaal worden beschouwd.
De grondbeginselen van het internationaal recht, zoals uiteengezet in het Handvest van de Verenigde Naties, onderstrepen het belang om internationale verdragen, verplichtingen uit hoofde van het gewoonterecht en bestaande vriendschapsverdragen in overweging te nemen wanneer acties zoals het stopzetten van de handel met een bepaald land of een bepaalde staat worden overwogen.
In dit verband heeft Iran juridische stappen ondernomen door twee zaken aanhangig te maken bij het Internationaal Gerechtshof [ICJ]. Deze zaken gaan over schendingen van internationale verdragen, met name schendingen van de overeenkomst inzake de bescherming van investeringen en economische samenwerking, en schendingen van de wederzijdse rechtshulp in straf- en civiele zaken. Daarnaast heeft Iran nog een zaak tegen Canada aangespannen bij het ICJ, waarin kwesties aan de orde komen die verband houden met de immuniteiten van de staat [het principe dat een staat niet onder de rechtsbevoegdheid van een andere staat valt].
Proactieve actie schept een goed precedent. Ik benadruk consequent aan vertegenwoordigers van staten die geconfronteerd worden met UCM’s dat ze gepaste acties kunnen ondernemen wanneer andere naties hun internationale verplichtingen niet nakomen. Dit onderstreept het belang van het inschakelen van juridische procedures om misstanden aan te pakken en de principes van het internationaal recht hoog te houden.
Je kunt Een oorlog zonder bommen downloaden: De sociale, politieke en economische impact van sancties tegen Venezuela, hier downloaden: www.venezuelanalysis.com/opinion/a-war-without-bombs (Venezuelanalysis)
Topfoto: Interactieve UCM-kaart. Bekijk hem hier: observatorio.gob.ve/mapa-geopolitico-sanciones. (Observatorio Venezolano Antibloqueo)