Bron: Luc Vanheerentals dewereldmorgen 19 april 2021 ~~~
De ongeziene dominantie van het coronathema in het nieuwsaanbod heeft in 2020 de reguliere berichtgeving volledig overhoop gehaald. Dat blijkt uit een analyse door Stefaan Walgrave en Ine Kuypers (UA) van de items die de eerste tien maanden van 2020 aan bod kwamen in de hoofdjournaals (19 uur) op Eén en VTM. Ondanks het feit dat 2020 met de aanslepende federale regeringsvorming en aantreden van de regering De Croo een politiek nieuwswaardig jaar was, halveerde de aandacht voor politiek in vergelijking met de vorige jaren. Ook criminaliteit, milieu en natuur, mobiliteit en vooral migratie kwamen in de journaals veel minder aan bod dan voorheen. Bovendien raakte in de berichtgeving ook het normale politieke spel tussen regering en oppositie ontwricht. De oppositie verdween met name zo goed als helemaal uit het nieuwsaanbod.
Volgens de onderzoekers moeten we voor een dergelijke dominantie wellicht teruggaan tot de Tweede Wereldoorlog. Het deed zich niet voor in de afgelopen twee decennia waarin ze de berichtgeving in de tv-journaals analyseerden, zelfs niet tijdens de jaren met terroristische aanslagen in ons land. In 2020 was 60 procent van het nieuws coronagerelateerd. Bij Eén liep dat op tot 64 procent, bij VTM tot 57 procent. Het Journaal van Eén en Het Nieuws van VTM was respectievelijk 23 en 9 dagen volledig gewijd aan corona. Vanaf maart kwam het thema in elke nieuwsuitzending aan bod. Het bleef zelfs manifest aanwezig in de periode mei-september wanneer het aantal besmettingen merkelijk lager was. “Het is alsof de media de mensen zijn blijven waarschuwen voor het virus, hoewel de incidentie ervan, en ook het beleid ertegen in die periode op een veel lager pitje stonden”, aldus Walgrave en Kuypers.
De gevolgen voor de rest van het nieuwsaanbod waren enorm. Nieuws over politiek kelderde op één jaar tijd van 34,9 procent naar 17 procent op Eén en van 24,6 procent naar 13,3 procent op VTM. Wat de berichtgeving over corona betreft, nam de regering liefst 98 procent voor haar rekening. Zowel op Eén als VTM daalde het aandeel oppositiestemmen in de volledige spreektijd tot minder dan 5 procent. Naast politici (25,5 procent) kwamen vooral medische experts (19,6 procent) aan bod, gevolgd door niet-medische experts (3,9 procent), gewone burgers (13,8 procent), overheidsbronnen (7,2 procent), middenveldorganisaties (8,9 procent) en professionals zoals bijvoorbeeld schooldirecteurs (15,2 procent). Dat men inzake experten over corona bijna steeds beroep deed op medische wetenschappers duidt op een vooral medische benadering. Voor niet-medische invalshoeken werd vooral beroep gedaan op het middenveld en andere organisaties.
In hun conclusies waarschuwen de onderzoekers “dat het nooit een goede zaak kan zijn dat de regeringsstem, die het beleid uitvaardigt en verdedigt, zo dominant aanwezig is in het nieuws”. “Voor even leek het Vlaamse nieuws op dat van Rusland of China”. Beiden vinden “het ook niet ‘gezond” dat de medische invalshoek het nieuws over corona op die manier domineerde. “De andere schade die corona, of de maatregelen ertegen, aanrichtte had meer aandacht kunnen krijgen”. Ze waarschuwen ook voor de overdaad aan coronanieuws. “Dit heeft bij de bevolking de collectieve obsessie met de pandemie alleen maar verder aangezwengeld en voor meer angst en ongerustheid gezorgd. Dat er van toenemende ‘coronamoeheid’ gesproken wordt heeft misschien niet alleen met het virus zelf te maken, maar ook met de niet-aflatende berichtgeving erover”, aldus Walgrave en Kuypers.
Dat de berichtgeving over de coronapandemie in de journaals van Eén en VTM volgens Stefaan Walgrave en Ine Kuypers (Universiteit Antwerpen) in 2020 “even leek op dat van Rusland of China” stuit bij beide redacties op felle kritiek. “De uitspraak is een brug te ver en gewoon onjuist. Het illustreert dat de onderzoekers te weinig geluisterd hebben naar de inhoud en de kritische toon van onze interviews”, aldus Nicholas Lataire, gewezen hoofdredacteur van het VTM-nieuws en momenteel directeur News City bij DPG Media. Tim Pauwels, nieuwsombudsman van VRT NWS, bestempelt de uitval van de onderzoekers als “onwetenschappelijk chargeren”. “Rusland en China zijn landen waar dissidente journalisten in de gevangenis vliegen. Komaan zeg”, aldus Pauwels op VRT NWS.
In zijn reactie wijst Lataire op de evolutie van de journalistieke benadering tijdens de drie coronagolven. In maart 2020 waren alle mensen – en dus ook alle media – op zoek naar expertise en antwoorden op hun vragen “die letterlijk met duizenden per uur op de redacties binnenliepen”. “Het was toen de taak van de media om antwoorden te geven en die voor te leggen aan de mensen met de meeste expertise hierover. Uiteraard hebben we dat altijd gedaan met de nodige kritische, journalistieke reflexen. Tijdens de tweede golf waren we beter geïnformeerd en werd het beleid veel meer in vraag gesteld. Momenteel bevinden we ons in de derde ‘golf van de journalistiek’ waarbij we de trage vaccinatiecampagne in Europa en in ons land grondig aan de kaak stellen”, aldus Lataire. Hij staat naar eigen zeggen steeds open voor kritiek. Zo had VTM volgens hem bijvoorbeeld inderdaad wat meer niet-medische gasten aan het woord kunnen laten. “We hebben onze journalistieke keuzes echter steeds bepaald op basis van de informatienoden van het moment”.
Dat de oppositie de eerste maanden van de coronapandemie heel weinig aan bod kwam, wijt de hoofdredactie van VRT NWS onder meer aan de impact van het gebeuren op de Wetstraat. “De klassieke debatten tussen meerderheid en oppositie werden – zeker in de beginfase – vervangen door een bijna exclusieve focus op de aanpak van de crisis”. De grote aanwezigheid van medische experts was niet alleen gevolg van “de enorme nood aan informatie over het virus en de gevolgen ervan, maar ook aan het feit dat het maandenlang niet altijd eenvoudig was om politici, die verantwoordelijk waren voor de aanpak van de pandemie, in de tv-studio’s te krijgen”. “Net zoals we gaandeweg bijgestuurd hebben om andere politieke stemmen te laten horen, hebben we ook inspanningen gedaan om een bredere waaier aan medische en andere experts op te voeren”, aldus de hoofdredactie die erop wijst dat voor een goed beeld ook de berichtgeving in andere nieuwsprogramma’s in rekening moet worden gebracht. Zo werd bijvoorbeeld in een Pano-uitzending onthuld hoe makkelijk het virus zich na de krokusvakantie van 2020 in ons land kon verspreiden.
Topfoto: Bron: Pixabay
Lit. Stefaan Walgrave en Ine Kuypers, TV-nieuws in 2020: de coronastorm, grote veranderingen in het nieuws en de medische invalshoek, 31 blz., Nieuwsmonitor 30. Nieuwsbrief Elektronisch Nieuwsarchief, Universiteit Antwerpen, april
Creative Commons
Nederlandstalige bronnen met veelzijdige informatie over dit thema: