Langzaam maar zeker.
Bron: People's Dispatch. 25 februari 2022 ~~~
In de afgelopen jaren hebben verschillende progressieve leiders in de regio voorstellen gedaan voor een plurinationale staat om tot echte dekolonisatie te komen.
De Latijns-Amerikaanse en Caribische regio is bezig zich los te maken van de koloniale mentaliteit en de nationaliteiten van de inheemse bevolking en hun culturele erfgoed te erkennen. De afgelopen jaren hebben verschillende progressieve leiders in de regio in hun verkiezingscampagnes voorstellen gedaan voor een plurinationale staat om te werken aan het elimineren van percepties van etnische en culturele inferioriteit en een vorm van geïnternaliseerde raciale onderdrukking.
In de praktijk betekent dit de overgang van het koloniale één-natie, één cultuur en één taal-staat model naar het plurinationale staat model, dat verschillende naties met hun eigen talen, culturen en identiteiten die historisch in het beleid werden verwaarloosd.
Degenen die hun ambt hebben aanvaard, hebben al stappen ondernomen en/of werken aan echte dekolonisatie, terwijl degenen die de verkiezingen hebben verloren, hebben gezworen te blijven streven naar verandering.
Ecuador en Bolivia liepen voorop
Ecuador en Bolivia waren de eerste landen in de regio die formeel het multi-etnische karakter van hun land erkenden en de rechten van de inheemse bevolking versterkten in nieuwe grondwetten.
In september 2008 zag de voormalige Ecuadoraanse president Rafael Correa, zoals beloofd tijdens zijn verkiezingscampagne, toe op de invoering van een nieuwe en inclusieve grondwet, waarin Ecuador werd uitgeroepen tot een verenigde “plurinationale en interculturele staat”, waarin gelijkheid en etnische diversiteit werden erkend. De grondwet erkende 11 inheemse nationaliteiten en culturen, breidde de plurinationale dimensie van overheidsbeleid uit, zoals onderwijs, gezondheidszorg en huisvesting, en vergemakkelijkte de toegang van inheemse gemeenschappen tot de staat en openbare instellingen. “Plurinationalisme betekent toegeven dat verschillende nationaliteiten naast elkaar bestaan binnen de grotere Ecuadoraanse staat, wat in dit land vanzelfsprekend is en niemand hoeft af te schrikken. Iedereen moet dezelfde kansen krijgen,” zei Correa destijds, de leider die tijdens zijn bewind van 2007 tot 2017 de economische en sociale realiteit van Ecuador veranderde via zijn politieke en sociaaleconomische project genaamd Burgerrevolutie.
Vorig jaar beloofde Correa’s beschermeling Andrés Arauz, in zijn verkiezingsprogramma het plurinationale en interculturele karakter van de staat, dat onder het mandaat van voormalig president Lenín Moreno te lijden had gehad, te consolideren. Hij beloofde intercultureel en tweetalig onderwijs op scholen en de erkenning van collectieve rechten en voorouderlijke gebruiken van inheemse gemeenschappen in alle aspecten van de samenleving te bevorderen. [Maar door inmenging van de VS verloor hij de verkiezingen tegen de corrupte bankier Lasso – Red.]
In januari 2009 maakte de voormalige Boliviaanse president Evo Morales een campagnebelofte waar om een nieuwe grondwet te schrijven die de pluraliteit van naties binnen één enkele staat vastlegt. De nieuwe grondwet erkende in statuten het multiculturele karakter van Bolivia en de opname van de inheemse bevolking van 36 culturele nationaliteiten. Het definieerde Bolivia als een unitaire plurinationale en seculiere staat in plaats van een katholieke staat zoals voorheen. Het veranderde ook de officiële naam van het land van de Republiek Bolivia in de Plurinationale Staat Bolivia om de diversiteit van de inheemse volkeren waaruit Bolivia bestaat duidelijk te benadrukken. Tijdens het bewind van Morales van 2006 tot 2019 werd de inheemse bevolking opgenomen in het bestuursapparaat, waardoor de broodnodige sociale veranderingen en een duurzame organisatie van de inheemse bevolking mogelijk werden.
De huidige president Luis Arce heeft het respect voor de plurinationale geest van het land hersteld, die tijdens het door een coup geïnstalleerde regime van Jeanine Áñez (2019-2020) onder racistische aanvallen te lijden had.
Nieuw Chili op weg naar plurinationaliteit
Vorige maand, op 28 januari, keurde de Commissie Politiek Stelsel van de Constitutionele Conventie, een orgaan dat verantwoordelijk is voor het schrijven van de nieuwe grondwet van Chili, in grote lijnen een wet goed die Chili uitroept tot plurinationale en interculturele staat. Het voorstel werd gesteund door de onafhankelijken van verschillende sociale bewegingen, vakbonden en andere volksorganisaties, die tijdens de sociale opstand van oktober 2019 naar voren kwamen, en linkse leiders, die de conventie domineren. De maatregel garandeert dat inheemse gemeenschappen recht hebben op autonomie en zelfbestuur. Ook worden onder meer het grondgebied, het erfgoed, de taal, de cultuur, de instellingen en de jurisdictie van de elf inheemse naties erkend.
Het bepaalt dat de Staat de effectieve deelname van inheemse volkeren aan de uitoefening en verdeling van de macht moet garanderen, door hun vertegenwoordiging in de structuur van de Staat, zijn organen en instellingen, alsmede hun politieke vertegenwoordiging in door het volk gekozen organen op te nemen. Het bepaalt dat bij de uitoefening van openbare functies de interculturele dialoog moet worden gewaarborgd en de culturele diversiteit moet worden erkend.
Vorig jaar beloofde de Peruaanse president Pedro Castillo tijdens zijn verkiezingscampagne ook de huidige ongelijke grondwet van het land, opgesteld onder de dictatuur van Alberto Fujimori (1999-2000), te herschrijven. Hij beloofde de oprichting van een plurinationale staat, waarin de inheemse volkeren en de culturele diversiteit van Peru worden erkend. In zijn inauguratierede gaf Castillo aan dat hij tijdens zijn ambtstermijn een nieuwe grondwet wilde opstellen “binnen het kader van de wet en met de juridische instrumenten die de huidige grondwet zelf biedt”. Hij zei dat de huidige grondwet de president niet toestaat een referendum uit te schrijven en dat een grondwetswijziging alleen mogelijk is door een besluit van het Congres.
Sinds augustus 2021 organiseert en verzamelt de regerende linkse partij Free Peru handtekeningen van burgers om het Congres, dat wordt gecontroleerd door de rechtse oppositiepartijen, te verplichten een referendum te houden waarin de Peruanen wordt gevraagd of zij de huidige grondwet willen veranderen. Free Peru bevordert ook de vorming van een constituerende vergadering om de grondwet te schrijven.
Bij de algemene verkiezingen van 2019 in Guatemala heeft de inheemse kandidate Thelma Cabrera van de partij Beweging voor de bevrijding van het volk (MPL), die in de eerste ronde de vierde plaats behaalde en slechts 3,5% van de stemmen minder kreeg dan de huidige rechtse president Alejandro Giammattei, tijdens haar hele verkiezingscampagne benadrukt dat Guatemala een plurinationale staat moet worden om de diepe etnische ongelijkheden te bestrijden.
Bij de komende verkiezingen in Colombia en Brazilië zal de kwestie van de grote etnische ongelijkheden de boventoon voeren. In beide landen worden de inheemse en afro-afstammelingen geconfronteerd met sociaal-economische en politieke uitsluiting.
In de meeste regionale landen, met uitzondering van Cuba, Nicaragua en Venezuela die progressieve grondwetten hebben, strijden Afro- en inheemse bewegingen tegen diverse vormen van discriminatie en eisen zij respect voor hun culturele identiteit. Zij hebben benadrukt dat veranderingen in de wettelijke en constitutionele kaders, waarbij een multiculturele houding wordt aangenomen, de noodzaak van het uur is.
In december 2021 vond in Bolivia de eerste “Ontmoeting van volkeren en organisaties van Abya Yala voor de opbouw van een Plurinationaal Amerika” plaats. Ongeveer 1.200 vertegenwoordigers van diverse inheemse organisaties, sociale bewegingen en vakbonden uit Argentinië, Bolivia, Brazilië, Chili, Colombia, Ecuador, Guatemala, Mexico, Panama, Peru en Venezuela namen deel aan de bijeenkomst, en kwamen overeen zich in te spannen om van het uninationale staatsmodel over te stappen op het plurinationale staatsmodel.